A normal person does not try again when he loses. But those who enter the LEGEND phase become even more dangerous to win. Just like a lion who stays in his cave after being injured, everyone mocks him for being weak, but the lion takes time to gain more strength in his body and becomes more dangerous and roars to show everyone who is the king of the jungle. Also, there are many people in this world who fight to win again after losing. When that person loses, their hunger to win increases, they can't stop until they win. But when there is no victory in fate, then they bring victory outside of fate. They work hard for it, they always fight with themselves and with the world. But some people win it while some can't fulfill their dream. But still they don't stop trying, that's why they are called real winners. The story of some such winners is written below.

1) Karoly Takacs :
In 1938, 28 years old Karoly Takacs of the Hungarian Army, was the top 25 meter rapid fire pistol shooter in the world. He won most of the major national and international championships. He was expected to win the gold in the 1940 Olympic games. Those expectations vanished one terrible day just months before the Olympics. A hand grenade exploded in Karoly's right hand, his shooting hand at an Army training session. That hand grenade ended up destroying his shooting hand and his Olympic dream. After spending a month in hospital, he decided not to feel pity for himself for the rest of his life. He decided to practice shooting from his left hand. Despite the fact that he was not left handed, he focused on his goal and practiced. For months Takacs practiced by himself. No one knew what he was doing. Maybe he didn't want to subject himself to people who most certainly would have discouraged him from his rekindled dream. In the spring of 1939 he showed up at the Hungarian National Pistol Shooting Championship. Other shooters approached Takacs to give him their condolences and to congratulate him on having the strength to come watch them shoot. They were surprised when he said, "I didn't come to watch, I came to compete." They were even more surprised when Takacs won! The 1940 and 1944 Olympics were canceled because of World War II. But Takacs kept training and in 1948 he qualified for the London Olympics. At the age of 38, Takacs won the Gold Medal by beating and then reigning world champion and setting a new world record. Four years later, Takacs won the Gold Medal again at the 1952 Helsinki Olympics.
"Our greatest glory is not in never falling, but in rising every time we fall".
‍
2) Sandeep Singh: 
Flicker Singh, former captain of the Indian Hockey team, had to go through one of the most unfortunate incidents an athlete can ever experience in his career. Sandeep made his international debut in 2004 and helped his team win the Asia Cup in the same year. He quickly made a name for himself as one of the best drag-flickers. But a career-threatening incident rocked Sandeep’s world in 2006. Traveling in the Kalka Shatabdi Express, the Drag Flicker was on his way to the National Camp for the upcoming World Cup when he was accidentally shot by an RPF jawan in the back. The bullet fractured his lower rib, puncturing his pancreas and damaging kidneys and the liver. Sandeep was almost paralyzed and had to spend a year on the wheelchair. Doctors asked him to forget playing for India ever again. The warrior that he was, Sandeep not only recovered from the accident but also returned to the national team. He became the captain of the side in 2009 and won the 2009 Sultan Azlan Shah Cup and bagged the Silver medal in 2010 Commonwealth Games. Sandeep also helped India return to the 2012 Olympics after the team embarrassingly missed the 2008 Olympics. He was the top scorer in the Olympic qualifiers, scoring 16 goals.
“You've got two choices , you can either sit and cry, or spread your wings and fly away..”
‍
3) Aliou Cisse
As the training started, he joined everyone. Same as usual. He also did the usual exercises from his colleagues. Did it myself. Then entered the team bus with everyone. Reached the match venue. It was an important day for his team. Lose directly out of the competition. Had that happened, his team would not have been able to afford it. And back to him too. His career was just beginning. And this too had just left his homeland and came to this new country. He was sitting in his hostel room watching TV. At the end of the day here, his routine is to see what's going on in his poor old world and go to bed thanking his luck. The news was about a boat capsizing. The capacity of that boat is 580 people. Almost five times as many passengers were on that boat that day. The force of the wind increased a lot. The waves started to rise. Water entered and the boat capsized immediately. The boat went up and down and up and down like a saucer. 
The next morning, a phone call broke both his sleep and his peace. Almost 12 people of his house had drowned in that boat accident. His beloved sister, nephews, aunts, her husband, uncles, some cousins, a total of dozens of close relatives were cremated in it. The news is devastating. A total of 1863 people drowned in this accident. More people died in this accident than the sinking of the world famous 'Titanic'. Everyone was rich in the 1912 disaster of the Titanic. Most of these accidents are poor. He felt like crying a lot. If he had done that, the partner in the room would have asked what happened and so on. Then everything had to be told. It was not the nature of a cow to cry like that. Our sorrow is with us. He wanted to be ready in no time. Another important match was to be played. He put aside his grief as if to keep his clothes off and went to play in the match. After about a week, his colleagues found out what had happened. While talking, the news of the accident in his country came up in the chat and someone asked him. So he coldly said.. Yes, this accident happened near our village.. 12 of my relatives were killed in it. Even after losing dozens of his relatives in an accident, he calmly acts as if nothing happened. He wanted to be ready in no time. He played, he helped his country and then his club to victory. Later he went back to his homeland. With the feeling that we should help players like us. Today he is the head coach of his country's team. And his team? Selected in the final 16 teams of the FIFA World Cup. When a strong country like Germany is being thrown out of the world champion competition, this team's entry into the knockout round of 16 should be said to be very commendable. 
     " Tragedy should be utilized as a source of strength. No matter what sort of difficulties, how painful experience is, if we lose our hope, that's our real disaster.

What if everything you know and experience is not real? What if your entire life is just a computer simulation, created by beings far beyond your understanding? The concept of simulated reality is not new, but recent technological advancements have made it more plausible than ever before. Simulated reality is the theory that our existence is not physical, but rather a virtual reality created by a higher being or beings. This idea suggests that everything we see, hear, touch, and feel is nothing more than a simulation, much like a video game. The creators of this simulation could be studying our behavior, experimenting with different scenarios, or simply entertaining themselves.

At first, the idea of living in a simulated reality may seem absurd, but consider this: as technology advances, so do the capabilities of creating virtual environments that are almost indistinguishable from the real world. With the rise of virtual reality and the increasing sophistication of video game graphics, it's easy to see how we could one day create a simulation that's virtually indistinguishable from reality. If we can do it, then why not assume that a higher civilization or intelligence could do it too? Of course, the question remains: how would we know if we are living in a simulation? It's difficult to say for sure, but there are some signs that we could look for.

One possibility is that there could be glitches in the system - things that don't quite add up or seem to follow the laws of physics. For example, have you ever had a déjà vu experience that felt so real, it seemed like you had already lived through it? Or have you ever experienced a coincidence that was just too unlikely to be a mere chance? These could be hints that we're living in a simulated reality, where events are predetermined and programmed. Another possibility is that the multiverse theory could support the idea of a simulated reality.

The multiverse theory suggests that there are many parallel universes, each with its own set of physical laws and properties. If the creators of our simulation wanted to study different scenarios, they could create many different universes within the simulation. This could explain why our universe seems to follow such precise laws and constants - it's simply a result of the programming. But what would it mean for us if we are living in a simulated reality? If everything we experience is just a program, does that make our emotions and thoughts any less real? It's a difficult question to answer, but the fact remains that our experiences feel real to us, regardless of whether they are programmed or not. And if we are living in a simulation, then perhaps our creators are themselves part of a larger simulation, and so on, creating an infinite chain of simulations.

Ultimately, whether or not we are living in a simulated reality is a question that may never be answered. But it's worth considering, as it challenges our fundamental understanding of what reality is and how we perceive it. It's a fascinating concept that invites us to question our assumptions about the world around us and our place within it. So, what do you think? Could we be living in a simulated reality? What would that mean for us? Take a moment to contemplate this possibility, and perhaps you'll start seeing the world differently.

 मीफ़तेहनगर , खडकी, औरंगाबाद आणि आत्ता छत्रपती संभाजीनगर देखील. आधी तुम्हाला ह्या सर्व नावांचा इतिहास सांगते. शहरात अगदी प्राचिन असं खडकेश्वर महादेवाचं मंदिर आहे. याच नावावरुन माझं नाव खडकी पडलं असाव.  त्याकाळी माझा राजा मलिक अंबर होता. खऱ्या अर्थानं नहरे-ए-अंबरी सारख्या पाणीपुरवठ्याच्या आधुनिक वास्तू उभारुन त्यानं या गावाचं शहर केलं. मात्र त्यानंही या खडकी नावात कुठलाही बदल केला नाही. मलिक अंबरचा मुलगा फतेह खान ,त्यानं आपल्या नावावरुन फतेहनगर असं नाव ठेवलं. 1653 मध्ये औरंगजेब डेक्कन विभागाचा सुभेदार म्हणून औरंगाबादेत आला. त्याने पुन्हा या शहराचं नाव फतेहनगर बदलून खुजिस्ता बुनियाद असं ठेवलं.  त्यानंतर औरंगाबाद हे नाव मिळालं. आणि आज आपण छत्रपती संभाजी महाराजांनी इथे घालवलेला काळ लक्षात घेत शहराचं नाव छत्रपती संभाजी नगर कारण्यात आले . काळ बदलला नावं बदलली पण नेहमी मी पुढे जात गेले. 

मोहम्मद तुघलख , मुघल, मराठा सगळ्यांनी माझ्या स्वरूपात त्यांचे योगदान दिले.  विविध धर्मांच्या, पंथांच्या, प्रांतांच्या लोकांनी माला स्वताः चे घर बनवले . आज कर्णपुऱ्यचि जत्रा , ईदचा बाजार व नाताळ चे प्रार्थना सेवा सर्वच एकदम उत्साहात उत्सव साजरे केले जातात. वेळोवेळी  काही असामाजीक घटकांमुळे माझी शांतता थोडी खली वर होत आस्ते पण माझे लोक खूप समजूतदार आहेत. अन जवळपास असणारे आनेक स्थळ जसे घृष्णेश्वर ,भोसलेच्या “गढी”, देवगिरी-दौलताबाद येथील अभेद्य किल्ला  खुलताबाद येथील सूफीचे आसन, औरंगजेबचे रोझा त्याच्या जवळच्या नातेवाईक , त्याखेरीज मोठ्या प्रमाणावर ऐतिहासिक मनोरे आणि आश्रयस्थान, कबर आणि मकबरा, हमामस आणि उद्याने, मंदिरे आहेत. त्यापैकी मुख्यत: बीबी-का-मकबरा, रबिया-उद बौरीची उर्फ ​​दिलरेस-बानू-बेगम यांची कबर म्हणजेच मिनी ताज, सोनेरी-महल, नवखंड महल, आणि अजिंठा , वेरूळ , शहरातील बुद्ध लेण्या आणि औरंगाबाद लेण्या  मुळे अनेक स्थळांवर पर्यटकांची दरवळ अस्ते. शिवकालीन औरंगझेबाच्या सुबेदारांमधील एक अत्यंत प्रसिद्ध सुभेदार म्हणजे मिर्झा राजे जयसिंग आणि त्याच मिर्झा राजेंची एक मोठी हवेली इथे होती , त्यांचे निवास स्थान इथे होते आणि आग्र्याला जाताना महाराज इथे येऊन मिर्झा राजेंना भेटून मग पुढे गेले होते. असे म्हणतात कि सध्याच्या जयसिंगपूर ह्या भागात हा महाल असून तिथे मागे एक जुने मिर्झा राजेंनि बांधलेले महादेवाचे मंदिर आहे . महाराज आणि मिर्झाराजेमध्ये जो तह जाहला त्या घटनेचे साक्षीदार हे मंदिर असा पण समज आहे.प्रत्येक भागात वेगळी वेगळी कला आणि त्यानुसार तिथले कपडे , सूत विणले जाते .  तसेच माझ्या इथे पण एक विशेष प्रकारचे  सूत आणि नंतर त्यातून शाल पण इथे बनवली जाते  ती म्हणजे " हिमरू " शाल. हिमरू हा शब्द हम-रू या पर्शियन शब्दापासून आला असून त्याचा अर्थ अनुकरण असा आहे. मोहम्मद तुघलकाच्या कारकिर्दीत हिमरूला औरंगाबादला आणण्यात आले, जेव्हा त्याने आपली राजधानी दिल्लीहून दौलताबाद, येथे हलवली होती. कारागिरांची एक संपूर्ण पिढी मोहम्मद तुघलक त्याच्या साहसी प्रवासात त्याच्या मागे लागली. जेव्हा तुघलकाने राजधानी दिल्लीला हलवण्याचा निर्णय घेतला तेव्हा बहुतेक कारागीर मागेच राहिले. यापैकी बरेच विणकर आणि कारागीर राजघराण्यांना कापड उत्पादने जसे की स्टोल्स, शाल आणि इतर तागाचा पुरवठा करत राहिले. काही इतिहासकारांचा असा विश्वास आहे कि हिमरूच्या विणकामाची मुले पर्शिया मध्ये आहेत तर अनेक स्थानिक इतिहासकारांचे मत वेगळे आहे आणि असे दिसते कि हिमरू वर फारच  कमी किंवा फारसा प्रभाव नाही . ते असो , पण ह्या विणकामाला वाव आणि खरी दाद इथेच मिळाली.
‍
23 ऑगस्ट 1958 रोजी इथे विद्यापीठाची स्थापना झाली आणि शहराला  ज्ञानाची ओसरी लाभली . अनेक विद्यार्थी इथे येऊन सुशिक्षित झाले . अनेक मान्यवर आणि शिक्षक शहरात आले आणि ह्या विद्यापीठात योगदान दिले . शहर प्रगती करत गेले आणि 1980 मध्ये ‘Fastest growing industrial city’ हि पदवी सुद्धा मला मिळाली . शहारत अस्लेल्य अनेक दरवाज्यांमुळे ‘City of Gates’ हि पदवी पण प्राप्त झाली.
‍
सलीम अली,  हे एक महान पक्षीशास्त्रज्ञ आणि निसर्गशास्त्रज्ञांपैकी एक, "भारताचा पक्षी" म्हणूनही ओळखले जातात. भारतात आणि परदेशात पद्धतशीर पक्षी सर्वेक्षण करणारे ते पहिले शास्त्रज्ञ होते. ह्याच सलीम अलींचे पक्ष्यांसाठीचे कार्य लक्षात घेता इथल्या एका तलावाला ' सलीम अली सरोवर ' असे नाव दिले आहे. ह्या तलावाजवळ अनेक देश  विदेशातील पक्षी हिवाळ्यात स्थलांतरासाठी येतात.तलावाच्या बाजूला एक सुंदर असे उद्यान आहे ह्या उद्यानात सतत लहान मुलांचा सहवास असतो.
‍
ह्या सगळ्यात माझ्या बाजूला सतत असलेली म्हणजे माझी खाम नादी तिला आज ओळखणे सुद्धा अवघड झाले आहे खरंतर हि नदीच कारण होते कि ज्यामुळे पावसाचा आभाव असणारा हा भाग असा बहरु शकला आज या नदीचा तुम्ही सर्वांनी नाला केला आहे . आत्ता तर चक्क माझ्या नदीचे  काठ झाकायला तुम्ही तिथे कुंड्या आणि झाडे पण लावले आहेत. तुम्ही केलेल्या घाणीमुळे आणि कचऱ्यामुळे माझ्या नदीचे अस्तित्वच संपवून टाकायला निघाले आहेत .  बघा जरा तिच्या कडे, काय त्या स्वच्छता अभियानामध्ये फक्त सेल्फी नाही थोडा कचरा पण काढा ! फिरायला टेकड्यांवर बरीच मंडळी जाते पण झाडं  लावायला खूप कमी लोक जातात. आज आपण आपल्या ना थांबणाऱ्या अपेक्षा आणि वाढत्या गरजांमुळे प्रकृतीचा विचार करतच नाही. बघा जरा कधी जाऊन त्या हिमायत बागेत किती सुंदर असायचे उन्हाळ्या चे ते दिवस  आंब्याच्या त्या अफाट झाडांची सावली, मोरांचा गॉड आवाज आणि बाजूला वाहणाऱ्या ओढ्याची गार वाऱ्याची झुळूक . आज मोर नाहीत वृक्ष कमी झाले आहेत आणि ओढ्यात पण पाणी कमीच असते. तिथल्या निसर्गाला बरीच हानी झाली आहे. आपलं शहर पण आपलं घर आहे हि भावना आपण सगळ्यांनी ठेवून प्रत्येत गोष्टीकडे बघताना किंवा काही करताना प्रत्येक दृष्टिकोनातून विचार करायला हवा आपल्या ह्या कृत्यामुळे आपल्या शहरातील वातावरणाला काही ठेस तर नाही ना पोहोचणार ह्याचा विचार केला पाहिजे.
‍
अलिकडे शहारत G-20 ची परिषद अगदी जोरात झाली त्या दर्म्यान माझे सुशोभिकरण, स्वच्छता वगेरे बरच काही करण्यात आलं. मोठे मन्यावर शहरात आले, परिषद अगदी सुबक झाली. कही रस्ते पण अगदी  सुरेख केले गेले, तिथले खड्डे बुजवले गेले. काही ठिकाणी तर  असं वाटत होतं की ही मिच आहे ना, माझंच शहर आहे का मी दुसरीकडे कुठे गेले. पण हो ह्या परिषदेमुळे पूर्ण शहारत  जणू की एक उत्सव सुरु झाला होता. कही गोष्ठींमधे शहारात बरेच बादल घडले आहेत, बारापुल्ला चा पुल झाला, क्रांती चौकाचा पुतळा झाला, बऱ्याच रस्त्यांवर स्ट्रीट लाईट लागले, शहराच्या बाजुनी समृद्धी महामार्ग झाला , पण बीडबायपास चा पूल तिथला रास्ता अजून बनत आहे , अनेक भागात अजून पण पाणी टंचाई सुरु असते .
तुम्ही लोकांनी स्वतः माझ्यासाठी तुमच्या शहरासाठी, घरासाठी जागरूक नागरिक बनून वागलं पाहिजे , एकमेकांना सहकार्य केलं पाहिजे. आपल्याला लाभलेल्या ऐतेहासिक वारस्याला सोबत घेऊन वर्तमानाला आरसा दाखवून एकदा बघा मग कळेल भविष्यात कशी प्रगती करता येईल !

In a land of rolling hills and verdant forests, a prince named Siddhartha Gautam was born in the ancient kingdom of Kapilavastu, around 623 B.C. Asita, a great sage who dwelt on the Himalayas got an intuition that a divine child had taken birth in the land. So in search of this child, he ventured to the kingdoms nearby, where he came across a boy born in the house of Suddhodana.  Upon seeing the child, he predicted, “If he becomes a householder, he will become a universal monarch. But if he goes from home to a homeless life, he will become a fully enlightened Buddha."
‍
This prophecy was one of the factors that led Siddhartha's father, King Suddhodana, to shield his son from the suffering of the world, and raise him in a life of luxury and comfort. At the age of twenty, Siddharth Gautama was initiated into the Sangh and became a member of the Sakya Sangh, a group for every Sakya youth above twenty. Eight years later, a tragedy occurred in Siddharth's life. In the eighth year of his membership, there was a major clash over the water of river Rohini, which was used by the Sakayas and Koliyas for irrigation of their fields. Coming to know of this, the Sakyas and the Koliyas felt that the issue must be settled once and for all by war.
Siddharth opposed this resolution, citing the futility of war and suggesting a peaceful resolution instead. However, he realized that his opposition could lead to his family's punishment, because as a member of the sangha he had pleaded to protect the kingdom with his body, mind and money. Refusing to support the war went against this pledge. He had three alternatives to consider - join forces and participate in war; consent to being hanged or exiled; or allow the members of his family to be condemned to a social boycott and confiscation of property. He requested that the Sangh spare his family and punish him with either death or exile, which he would willingly accept. At the end the sangha decided to exile him.
After leaving the Sangh, Siddharth traveled far and wide, seeking out spiritual teachers and practicing extreme asceticism to attain enlightenment. But after years of struggle, Siddhartha realized that true liberation could not be found through self-denial and withdrawal from the world. Instead, he discovered the Middle Way - a path that balanced spiritual practice with active engagement in the world. 
Eventually, Siddhartha became the Buddha, the awakened one, and shared his teachings with all.

He taught that suffering arises from attachment and craving, and that liberation is achieved through the cultivation of wisdom, compassion, and ethical conduct. Through his example, the Buddha demonstrated that a new perspective can transform our lives and the world around us. He demonstrated that even in the midst of suffering, we can find peace and liberation through the power of compassion and wisdom.
 
As the Buddha traveled from village to village, spreading his teachings of peace and enlightenment, he encountered many people who were skeptical and resistant to his message. Some would hurl insults and throw rocks at him as he walked by, but the Buddha remained calm and composed, never reacting with anger or aggression.
‍
One day, as the Buddha was walking with one of his disciples, they came upon a group of villagers who surrounded them, shouting and berating them. The disciple was outraged by the behavior of the villagers and asked the Buddha why he didn't retaliate or defend himself against their insults and attacks. The Buddha smiled and replied, "If someone offers you a gift and you refuse to accept it, to whom does the gift belong?" The disciple was puzzled by the question and took a moment to think before answering, "The gift would still belong to the person who offered it."
"Exactly," said the Buddha. "The insults and rocks thrown by the villagers are like gifts that I choose not to accept. They still belong to the people who offered them."
‍
The disciple was struck by the Buddha's wisdom and realized that by not responding with anger or aggression, the Buddha had transformed a negative situation into a positive one. He saw things from a new perspective, understanding that how we respond to challenges can have a profound effect.
‍
From that day forward, the disciple began practicing the Buddha's teachings with renewed dedication, striving to see the world through a lens of compassion and equanimity. He learned that by adopting a new perspective on life and responding to difficult situations with wisdom and kindness, we can transform even the most challenging circumstances into opportunities for growth and transformation.

The Buddha's teachings inspired a new perspective on life, one that emphasized the interdependence of all beings and the impermanence of all phenomena. His followers practiced mindfulness, loving-kindness, and generosity, striving to alleviate the suffering of others and attain enlightenment for the benefit of all. 
As the Buddha approached the end of his life, he looked back on his journey and smiled. He knew that he had lived a life of purpose that had touched countless people's lives and inspired them to see the world through a new perspective. As he closed his eyes for the last time, he knew that his teachings would continue to inspire and transform the world for generations to come.

वेळ, ज्याने प्राकृतिक प्रक्रियेला वेग देऊन जग घडवले. वेग दिला म्हणजे स्वतः ची गती वाढवली असं नव्हे तर संपूर्ण प्रक्रियेमध्ये अंत पर्यंत राहीला. वेळ जात गेला आणि गोष्टी बदलतं गेल्या, पर्वतं उभारली, पाणी वाहू लागले, ढगं रंगायला लागली आणि वारं सुटायला लागले. वेळेचा प्रभाव इतका की माकडांचे मनुष्य झाले, स्पष्ट केले त्याने की गोष्टींना बदलाव लागेल कारण तो कधी थांबणार नाहीये.
‍
यथार्थ हेच की कालांतराने गोष्टी बदलतात, का नाही बदलणारं या प्रश्नाचे उत्तर कमी किंवा नसतीलच पण का बदलणारं याचे उत्तर शंभर आहेत. भूगोल तर आहेच पण इतिहास सुध्दा प्रमाण आहे या वस्तुस्थितीचा, कलिंग युद्धाच्या शिलालेखावरील नोंदींनुसार साधारणपणे १ लाखाहून अधिक सैनिक व नागरिकांचा नरसंहार सम्राट अशोकच्या क्रूरते मुळे झाला, पण वेळाने त्याच चक्र फिरवलं आणि अशोक, सम्राट चा भिक्षुक झाला, क्रूरतेचा प्रमाण देणारा आज शांति व अहिंसेचे प्रतीक म्हणून ओळखला जातो. असं विश्व युध्दात पर्ल हार्बर चा कट रचनारा जापान आणि त्याचा बदला घेण्यासाठी अणुबॉम्ब टाकणारा अमेरिका आज सोबत येवून ऊर्जा आणि हवामान बदल क्षेत्रात विश्वाच मार्गदर्शन करत आहेत.
‍
असे अनेक उदाहरणे आहेत ज्यांनी स्पष्ट होते की वेळ दिल्याने सर्व काही बदलतंच मात्र अट इतकीच की "माफ करा पण विसरू नका". एखादी चुकलेली व्यक्ती नेहमी साठीच चुकलेली नसते तर ती ही बदलते, व त्या बद्दल एखाद्या संतप्त व्यक्तीचा राग नेहमी साठी नसतो. वेळ द्यावा च लागतो अन्यथा पुढे जाता येत नाही हे पण तितकच सत्य आहे. एका ओव्हन मध्ये शिजायला ठेवलेल्या कूकीला ९ मिनिटे व आईच्या गर्भात असलेल्या बाळाला ९ महिने द्यावेच लागतात‌. आव्हान कितीही मोठे असले तरी कालांतराने ते पुर्णे होतातच. आशावादि राहिल्याने ज्या ऊर्जेचे तरंग निर्माण होतात, त्यांच्यात शक्ती असते प्रभावीपणे वेळेच्या निर्णयाला बदलण्याची.अशीच आहे त्या वेळेची किमया, गोष्टी बदलतील या विचारा बद्दल आशा, सकारात्मकता आणि स्वीकृती ठेवली तर कळेलच तुम्हाला पण कसे काय वेळे सोबत गोष्टी बदलतात..                                                                                                                                                                                        

The 1984 turns 75 this year. for a  book which is celebrated for the subtlety in which it depicts the wanton human existence, it has often been derided as being rather like a nightmare that one is suspicious of in the wee hours of morning but forgets as the sun sets in. This is not a commentary or literary analysis on 1984, but musing on it. Written on the Scottish island of Jura, Orwell started this work in 1946, after an epoch of destruction that was World War 2. George Orwell, or Eric Blair, wasn't oblivious to the human depravity in war, having participated in Catalan Independence war against Franco's regime. Rather, being in a war, he witnessed the suffering, and futile destruction that it bestows upon the society.

Imagine Orwell on the island of Jura, surrounded by blue waters, at times balmy, and sometimes frigid, slogging away in the bronze of light penetrating through the window as Winston comes to life on the white pages. Perhaps it was a stormy night with thunderous clouds when Orwell, probably lying on his bed, wrote of the love that blossoms in the darkest of times and perhaps it was sunny when he wrote, "War Is Peace. Freedom Is Slavery. Ignorance Is Strength "We've investigated, for umpteen times, the cloud of suspicion and censorship that 'Big Brother' has spun in Oceania. In Oceania, history meanders and trudges an unpredictable path. Lexicographers slouch over treatises to modify a language, but at what point does the language cease to be what it is. At what point, like the Ship of Theseus, does it morph into a new object, with its own characteristics, flaws and quirks, ready to set sail and lay wrath on faraway shores.

What must Orwell have felt while writing this book, is a question we must probe. He died shortly after completing this book and perhaps if he had lived to see the diabolical regimes of Pol Pot, Mao and others, he might've had some stunning observations to make, but now we can only guess as to what he might've felt. Did he feel he was an island himself? Detached, strewn into hostile waters...Did he chuckle when Winston was arrested or perhaps beamed with joy when he finally got the scene of meeting with the party member right? As we drift into the age of AI, the threat of censorship and digital blacklisting has become an albatross around our neck. We, the humanity, unceasing in its drive to progress, stumbles across such hurdles every few years or so. The hurdles only transmute, they never cease to exist. Orwell might not have predicted the advent of AI, and CHAT GPT, but the concerns he faced were real too... And pressing. 

In the bleak landscape of Jura, consumed in the meaning of life and all the questions that come with it. Camus wrote "We must imagine Sissyphus happy", so should we: “ We must imagine Orwell happy”.  Happy questioning, musing, writing and happy being in agony and despair, for despair and helplessness will never cease to exist, they shall perish only when we do and thus we must imagine Orwell happy. Happy to be alive. We must imagine Winston happy as he sits in alcove trying to remember his sister, for if we assume they are forlorn and left with no recourse or path forward, we would have no way to gauge our bearings and the path forward. In book “Man’s Search for meaning”, the author, Viktor Frankl, assuaged our fears by writing: “Ultimately, man should not ask what the meaning of his life is, but rather must recognize that it is he who is asked. In a word, each man is questioned by life; and he can only answer to life by answering for his own life; to life he can only respond by being responsible. ”We must forever remain responsible and appraise ourselves of our responsibility frequently, but we must never be forced by our inaction into a frenzy. We must remain vigilant, and perhaps we might not be able to write a work that is celebrated 75 years after its publication, and for many more years, but still we must do our part to celebrate Orwell and his thoughts and trepidations.

सध्याचं वर्ष म्हणजे 2061.आज कोर्टात एक याचिका आली. ती पण एका मनुष्य वकीलद्वारे दाखिल करण्यात आली होती. विशेष बाब म्हणजे 5 वर्षांनंतर कोणत्या तरी मनुष्याने ती दाखल केलती ,नाहीतर कुत्रीम बुद्दीमत्तेचा वापर करून रोबोटच वकील म्हणून याचिका दाखल करायचा व ती लढवायचा आणि निर्णय पण रोबोटच देयचा. यामुळे जे केसेस होते ते लवकरात लवकर पूर्ण करून  न्याय मिळत होता. पण मनुष्याला प्रत्येक क्षेत्रातून रोबोटने बेरोजगार केलतेच व मनुष्याचा जीवनाचा निर्णय पण रोबोटच घेत होता. मनुष्याची याचिकाची बातमी हि पूर्ण मेटावर्समध्ये (अशी यंत्रणा चष्मासारख्या टेक्नॉलॉजिचा वापर करून एक त्रिमितीय 3D विश्व , ज्यात असं भासतय कि तुम्ही बाहेर फिरत आहे , दुकानात जाऊन शॉपिंग करत आहे पण तुम्ही प्रत्येक्षात घरी आहे किंवा झोपुन त्याचा अनुभव घेत आहे) व सामाजिक माध्यमावर मोठा चर्चेचा विषय झालंता. हि केस मेटावर्सच्या कोर्टात लढविण्यात येणार होती.या याचिकेचा मुद्दा होता , "तंत्रज्ञानामुळे माणसाचे जीवन विस्कळीत होत आहे".

या याचिकेवर सगळे रोबोट हसत होते. 
रोबोट 1: किती पागल असतात ना मनुष्य प्राणी आपण त्यांना इतके आरामात त्यांचे काम करून देतो तरी पण ते आपल्यालाच जीवन विस्कळीत करण्याचं कारण ठरवत आहे.
‍
रोबोट 2: हो , आपल्याला या मनुष्य प्राण्यांची हद्दल घडवायलाच पाहिजे, म्हणून मी या केसवर RoboGPT V1.11 ला लावणार आहे त्या मनुष्य वकिलाच्या विरोधात , असं बोलून तो रोबोट बोलायचं थांबला.
‍
रोबोट 1:  खरंच , आज पर्यंत तो वकील रोबो कोणतीच केस हरलेला नाही व त्यात जगातील सर्वात आधुनिक अल्गोरिदम वापरलेला आहे, त्यामुळे तो हारुच शकत नाही, असं म्हणून पहिला रोबोट बोलायचा थांबला.

पुढचा दिवस उजडला व सुनावणीला सुरुवात झाली. सर्व मेटावर्सच्या दुनियात आपल्या अवतारमध्ये कोर्टात जमले होते. 3 न्यायाधीशचे अवतार समोर बसलेले होते. मनुष्य वकीलचा अवतार होता तो एखाद्या मनुष्यासारखा दिसत होता व तिथे त्या अवतारच नाव होतं मानव व RoboGPT V1.11 चा अवतार होता व त्याचं नाव होतं "रॉबि" व तो एखाद्या रोबोटसारखा दिसत होता आणि जनता हि त्यांच्या अवतारात तिथे बसलेली होती. सुनावणीला सुरुवात झाली . रॉबिने बोलायला सुरुवात केली,
‍
रॉबि : "कोणत्याच आधारावर हि याचिका दाखल करण्यात आली आहे , लगेच या याचिकेला अस्वीकार करण्यात यावा". 
‍
न्यायाधीश : बचाव वकील आपलं यांवर प्रत्युत्तर द्या. 
‍
मानव: " मी या आधारावर बोलतोय कि, तंत्रज्ञानाने मनुष्याला इतके आरामात केले की , मनुष्याला काही करण्याची गरजच भासत नाही आहे. जर काही पाहिजे असेल तर बेडवरच मिळून जाते , काही काम करायचं असेल तर रोबोट हा करूनच देतो, जर काही खायला बनवायचा असेल तर रोबोटच बनवुन देतो आणि बेडपर्यंत घेऊन येतो. म्हणायचं इतकंच आहे की मनुष्याला इतकी सुविधा देत आहे की मनुष्य हा आळशी बनून गेलो आहे, त्यामुळे कित्येक आजार होऊ लागले आहे जसे की कमकुवत रोगप्रतिकार शक्ती, हर्ट अटॅक , अवयव खराब होणे , इ,  तरी पण त्याचा वापर करनं चालूच आहे", इतकं बोलून मानव थांबला. 

रॉबि : तुम्ही आम्हाला याच कार्यासाठी बनविला होत तर आमचं कर्तव्यच आहे ना तुम्हाला मदत करावी व तुमचं काम इतकं सोपं करावं कि तुम्हची वेळेची व संपत्तीची पण बचत व्हावी , पण आता तुम्हीच आम्हाला चुकीचं ठरवतं आहे. 

मानव: हो आम्ही तुम्हाला बनविलं , कि आम्हांला मदत करावी वेळ वाचविण्यासाठी ,काम आणखी वेगाने व अचूक होण्यासाठी, ज्या कामात जीवाचा धोका आहे ते काम तुमच्याकडून करून घेण्यासाठी पण आम्हा मनुष्याना कधीच समजलं नाही , तंत्रज्ञान जितके उपयोगी आहे तितकेच खतरनाक पण. मनुष्याने स्मार्टफोन तर बनविला , त्याचा खूप काही वेळेस चांगला वापर पण केला पण इतका अतिवापर करू लागला की आजूबाजूच्या खऱ्या विश्वाला विसरून स्मार्टफोनलाच  विश्व समजून त्यात तो हरवून गेला व डोळे आणि कान निकामी होण्याचं प्रमाण वाढवू लागला. देशेच्या सीमेवर कित्येक सैनिक शहीद होतात म्हणून त्यांच्या जागी मनुष्याने रोबो सैनिक बनविले व त्याचा फायदा पण झाला , पण एकदा आतंकी संघटनेने रोबो सैनिकाला हॅक करून आपल्या ताब्यात घेऊन कित्येक निर्दोष व्यक्तींची हत्या केली. 

रॉबि: यात तर पूर्ण चूक मनुष्याची आहे की तो तंत्रज्ञानाचा चांगला उपयोग करण्याच्या जागी फक्त स्वतःच्या लालचेपोटी  दुरुपयोग करतो . 
(मधला न्यायाधीश बोलू लागला बाकीची सुनावणी काही 2 तासानंतर. 2 तासानंतर सुनावणीला सुरुवात झाली.) 

मानव: हा यात खरेंपणा आहे, पण तंत्रज्ञानाने मनुष्याला पूर्णपणे आळशी बनविले आहे. पहिले तरी कोणता हि व्यक्ती बाहेर खेळण्यासाठी , फिरण्यासाठी जात होता , पण खेळण्याची जागा विडिओ गेम्सने घेतली. काही मित्र-मैत्रिणी हे भेटत होते , गप्पा मारत होते, बाहेर शॉपिंगला जात होते , सोबत कोणत्या कार्यक्रमाला जात होते पण याची जागा आभासी दुनियेने म्हणजे मेटावेर्स सारख्या ठिकाणेने घेतली. प्रत्येक व्यक्ती हा दुसऱ्या व्यक्ती पासून दूर झाला आहे , इतकच नाहीतर एकाच कुटुंबातल्या व्यक्तिंपासूनसुद्धा दूर झाला आहे. तंत्रज्ञान दूरच्या व्यक्तींना जवळ करतो आणि जवळ असलेल्या व्यकींना दूर असं म्हणायलासुद्धा हरकत नाही. 

रॉबि: मग असं म्हंटलं तर सर्व तंत्रज्ञानच मनुष्यासाठी धोकेचे आहे. आम्ही तुम्हाला जीवन बदलण्यासाठी मदत करू पण ते तुमच्या हातात आहे कि तुम्हाला बदलायचं का नाही. आम्ही तुम्हांला कधीच म्हणतं नाही की स्मार्ट उपकरणांचा अतिवापर करा, किंवा पूर्ण पूर्ण वेळ मेटावर्सवर फिरत रहा किंवा आभासी गेम्सलाच खरे गेम्स समजून ते तासोनतास खेळत रहा. 

मानव: आम्ही लवकर तर बदल नाही घडवू शकणार , पण तुमच्या साथीने आम्ही नक्की बदल घडवू स्वतःत व जी तंत्रज्ञान शाप बनली आहे तिला वरदान सारखा बनवू. तंत्रज्ञान जसे की कुत्रीम बुद्दीमत्ता ये नेहमी शिकून शिकून स्वतःला कालपेक्षा आणखी चांगला बनविते , ती का नाही मानवाला काम करण्यासाठी दररोज प्रेरित करेल व सर्व उपकरणे हे बंद होऊन जाईल काही वेळीसाठी , विडिओ गेम्सला काहि सीमा ठेवून , बाहेर खेळण्यासाठी आणि फिरण्यासाठी प्रेरित करेल , जर असं केलं नाही तर दंड म्हणून काही तासांसाठी मोबाईल बंद होईल किंवा आणखी दुसरी शिक्षा असावी , मेटावर्स पण आठवड्यात दोन दिवस बंद ठेवून खऱ्या दुनियेत फिरावे मनुष्याने असा नियम केला पाहिजे व जेवढी खऱ्या जीवनात कोणत्या गुन्हेला शिक्षा आहे तेवढी आभासी दुनियेत पण शिक्षा असायला पाहिजे. मी एवढेच म्हणेल जर तंत्रज्ञान जर चांगल्या परिस्तिथीला वाईट बनवू शकते तर ती वाईट परिस्तिथीला चांगलीसुद्धा बनवू शकते.

रॉबि: मी अनुभवू तर शकणार नाही खरोखरचा मनुष्यासारखा मेंदू व शरीर कसं असेल पण नक्की त्यांच्यापेक्षा अधिक गतीने विचार करू शकतो , मला पण बनविले कोणत्यातरी एका मनुष्यानेच. मनुष्य हा नेहमी आपले जीवन सुरळीत करण्यासाठी संशोधन करत राहतो. पण जी तंत्रज्ञान आज काम आली ती उद्या उपयोगी ठरेल असं नाही होत. याचमुळे मनुष्याने फायदा होईल म्हणून स्वतःच्या जीवनाचे नुकसान करून घेतले. मी पण मानव वकीलच्या तंत्रज्ञान मानवाचे जीवन आरामशीर करायच्या जागी आरोग्यदायी बनवायला पाहिजे या गोष्टी वर सहमत आहे. काही दिवसानंतर कोर्टाचा निर्णय आला. दोन्ही वकिलांचा एक मत बघुन हा निर्णय मानवच्या पक्षात गेला. जे जे मानवाने विचार सुचविले होते  त्यांची अंमलबजावणी करण्यात आली. काही मनुष्य या निर्णयाला दुःखी झाले  , पण बाकीच्यांना माहीत होतं कि या निर्णयामुळे  प्रत्येक जण आरोग्यदायी जीवन जगेल. हा विजय फक्त मानवसारख्या एक वक्तीचा नव्हता हा विजय सर्व मनुष्य जातींचा होता.

The current era is the age of knowledge, where people are pursuing their education intending to gain professional success in their lives. However, with the ever-increasing competition and expectations from family, friends, and society, students often face psychological problems that are harming mental health which overall leads to many serious issues. Every person in this world is or was a student. It is our prime duty to help another student to deal with their problems. So, we are trying to take initiative to help them and we are going to discuss the psychological problems that students are currently facing and ways they can deal with them. Anxiety, eating disorders, stress, insecurities, and over-possessiveness for something or someone lead to depression issues for any person. It can down anyone’s morals and self-belief.

Overall, they are not good signs for a healthy life. Find your Sunshine, Find Your Light It is something that makes you happy. It can be anything a song, your Friends, Your siblings, your parents, a pet, cricket, writing, coding, talking, roasting, and many more. Your light can be anything that makes you full of joy and enthusiasm while doing it. The ability to accept Acceptance>>>>expectance.

Sometimes we only create our heartbreaks through over our expectations. There are sometimes when the results are not in our hands, you gave your 100% for that task and then also at the end, you are on the losing side. You should have the ability to accept the thing and its outcome. Understand and try to learn from your experiences. Accepting Reality brings peace to your heart. Have faith in the supreme power God is seeing all your efforts, hard work, and dedication but then also he is not giving you the expected results because he is trying to make you stronger from going through these sufferings. The universe always gives you a sign but sometimes we don’t see it. we are worrying about not getting a thing but he has kept some bigger gifts for you.

You must work hard, pray, have trust and belief in the almighty power, and wait & watch the miracle happen. Positive approach Everyone around us is suffering from their problems. Not all of us have the exact face issues or difficulties but you can stand unique by positively seeing the problem. The point of view about any issues happing in your life should be such that in the end it is for your welfare only. Patience is the key to solving any problem so Be calm and positive. Everything is going to be fine in the end. Discover yourself, Yourself should be your priority. Focusing on your health is much more crucial work for you than any other thing. Professional goals are not mandatory without them also there is a good life. You should have the desire to reach your maximum potential of yourself. Discover your new version which will be better than presenting you from all aspects.

This discovered person will be stronger and will love the sufferings and difficulties and make a challenge to solve each one of them. Don’t run towards 100% perfection try to embrace the accuracy and excellence in yourself. All these problems are so small in front of your goals. So, arise every morning thinking that what a special or precious privilege it is and be calm with this gratitude. Overall, the basic solution to all issues is a smile. We are born to laugh and spread happiness worldwide. So, work harder, be consistent, and enjoy every second of this life with extreme enthusiasm and joy. 

Spring was here. I thought I smelled it, the sweet fragrance of cherry blossoms in the air as I walked outside the hotel lobby to spend a day in Dotonbori, Osaka. On entering the subway station, I saw a chaotic yet coordinated symphony of people moving together with an unspoken sense of etiquette. They were navigating around each other in a hurry to reach their offices, especially considering how seriously punctuality is taken in Japan. I quickly purchased a ticket to Namba Station and in no time got on the train to my destination. My sister figured out the exit for the shortest walk and there we were, in the iconic, bustling and vibrant district of Dotonbori. As we walked on the Ebisubashi bridge, admiring the view, we were lost in a myriad of choices to try the local delicacies, and we finally stopped to try “Takoyaki” which is a delicious and popular street food in Japan.

The precise preparation and elegant presentation of Japanese cuisine stood out in comparison to the bold flavors and vibrant spices in Indian cuisine. Following our itinerary, we purchased our tickets for the river cruise and explored the area. Around sunset, we queued up in a line and boarded the Tombori River Cruise. A radiant and enthusiastic tour guide welcomed us with a warm smile. And for twenty minutes, we enjoyed the ride along the waterway, as groups of people waved enthusiastically from the riverbanks, a testament to the friendly and welcoming nature of the people of Osaka. Like India, hospitality is highly valued here too, with hosts going to great lengths to ensure comfort and satisfaction  of their guests, despite the language barrier. After sunset, we watched the neon illuminations come to life, especially the iconic Glico Running Man sign, a giant neon billboard featuring a sprinting athlete that has become a symbol of the district. With an abundance of clubs and bars, the nightlife had just started. People were arriving with excited anticipation for the night ahead. As much as we wanted to stay longer, the day had come to a close, for a new one had begun. I made my way back to my hotel, tired but happy. I realized the nightlife is a true reflection of the city's character- lively, welcoming, and unforgettable.

Expressions, emotions, words, actions, behavior all these are the mere ways for one to convey their feelings to the world. Now there are folks good with all these factors and some that are great with these, society terms them as “the extroverts” and then there are those who love to keep themselves confined to themselves only and lack some of these factors, and they are known as “the introverts.” The ongoing era of competition marks these introverts as weak entities. But are they really weak as the world considers them? Minding own business and succeeding in life is also a key to living life, is it wrong? Gen Z believes high expressions & emotions are the only way to express oneself whereas silent behavioral characteristics create communication gaps. Passing time has planted an ideology in the mindsets of humankind that extrovertism is positive and introvertism is negative. People who don’t speak much or interact tend to be left alone or taken advantage of. Usually due to their silent behavior people ignore their presence.

An introvert person when gets close to someone, it is very hard for them to leave them in any condition, they may get angry on them for moments but are afraid to leave, it may or may not be the case that they become dependent on someone. They don’t take initiative in any activity or participate on their own, when some person pushes them to do those chores every time, he gets habitual to their “Yes” and cannot accept their denial anyway, that’s where the introverts feel being forced, ironical isn’t it?  The world has now reached to such an extent that after caste, color, and sex the racism is being based on behavioral characteristics of an individual. 

The need to understand that silence is also a humanin nature is prominent now, the normalization of the fact that being introvert is not a shame is required to be accepted by societies. It's not like or ever was that these people are consumed by silence, it's just they do things in their ways rather than the normal. The day that witnesses the acceptance of introverts would be the one that would end all the forced barriers that are being implied on introverts to behave as per the world. It might be that from their view chaos of the world might look settled, solutions may be present, hope would still exist, and tolerance might increase. All need is to hear a tale that no one tells.

The moderator stood in front of the five candidates in a dark room. “The rules of the game are simple” he said as the projector lit up the room and he stepped into the light. Slowly a computerized voice explained the rules. The players were to roll a virtual dice turn by turn and the outcome of the dice was to decide how many steps ahead you move on the game map. He pointed to the map on the large screen, it consisted of various different types of steps. Most of these spaces were empty which you progress through. Some of these were boost spaces which allowed you to be 10x or 15x steps of what you rolled while some of these made you return all the way back to the number you rolled.

Each forward step carried points which you earn as you move through the spaces, but going backwards would make you lose these points unfortunately. The further you moved through the game map, the larger the stakes got as the value of the points increase. “Any questions?” He asked as each of the players was handed a tablet. Harry nervously asked “Well how do you win?” To answer this, the moderator said that the player with the most points on the leaderboard wins but you are allowed to leave the game anytime rendering you out of the race, the catch however is that the game continues until all players decide to quit meaning the game goes on as you continue to play. He looked around the room for a few moments as the players nodded and then left.

A start button promoted on the tablet and the players were excited to start off but they felt an uneasy competitiveness in the atmosphere. The boost spaces were just far enough to keep the players uncertain about their fate while keeping them engaged in the game with the hope that their fate was about to change for good. The first week of the game started off with Daniel being on top of the leader board as he was often lucky and traveled on more boost spaces with Andrew close behind while the rest of the players lagged behind with a huge margin. As the game continued the players started seeing their self worth as a number on the leaderboard and the tensions increased as they were constantly stressful and anxious about winning. Another week went by, and finally Hawken disappointed of being at the bottom had finally snapped, “I’m tired and feel this game is rigged against me” he said angrily as he slammed his tablet. The others were stuck in a compulsive cycle of wanting to leave and wanting to win. Then on one roll, Andrew finally got his lucky break and hit a 200x boost space putting him ahead of Daniel which caused Daniel to suddenly panic and realize that the superiority which he was holding against the others had ended.

Andrew celebrated this feat by standing up and dancing on his chair. Daniel angered by this told him to shut up and get on with the game. “Or what?” Andrew said with a grim smile on his face. Daniel finally got up and punched Andrew and then fearing for what was next to come he tried to defend himself but Andrew wasn’t gonna just let it go as he lunged at Daniel putting them into a full fledged fist fight. The moderator watched in silence, not interfering or trying to break the fight. Finally they decided to cool down and continued playing. This physical alteration finally drove Chris to leave, but as he was leaving Andrew and Daniel ridiculed him by calling him a loser for giving up.

A month had passed now. Harry being in the middle for a while now, came to a realization that he didn’t even know why he was even playing and out of the blue, he got up and left without discussing this with the others. This just encouraged the three left to continue playing because at this point the game became more about outlasting others than winning. But after an absurd length of time later, they were tired and Andrew and Hawken discussed that they should all opt out of the game but Daniel said he had been in lead for the longest time and if someone deserved to win, it would be him. So he would not throw away his chance to win and they were free to leave if they wished. This made them reconsider leaving and they ended up staying. The game continued.

The year was 2075. The screen turned off at a meeting in Avalanche Studio, the first world simulation gaming company. Michael has just submitted his proposal and his higher ups were certainly impressed. His boss spoke “You have really outdone yourself! I really like the concept, but could you tweak Harry to stay longer, I would really like to see his personality arc evolve”. Michael nodded in agreement as the drinks were served. It was only a game after all.

रस्त्यावरून जाताना, नुसतच मिसूर्ड फुटलेल्या मुलाच्या हातात cigarette दिसली आणि त्याच्यासोबत त्याचे चार-पाच उच्चभ्रू समाजातून आलेले Elite मित्र पण होते. जे म्हणत होते , "Take it bro, it's too cool. You  will forget all your worries ." ही चार वाक्य माझ्या कानावर पडली आणि वाटलं 'जळक्या सिगरेटचा धूर नरड्यात ओढून मनाला शांत करण्याचा इनोवेटरी पर्याय शोधला वाटतं आजच्या भारतीय तरुणांनी', ज्या पद्धतीने ती मुले त्या मुलाला सिगारेट ओढायला धडे देत होते ते बघून वाटलं , 'तोंडातून ओढून नाकातून जोपर्यंत धूर बाहेर काढत नाही तोपर्यंत काय सोडणार नाहीत या पट्ट्याला'. बरं आमच्या देशात नको तिथे का होईना पण Equality आहे बर,  हा आता छोट्या शहरात आणि खेड्यापाड्यात तेवढी equality नाही पण मुंबई-दिल्ली सारख्या मोठ्या शहरात गेलात तर सर्रास पोरींच्या हातात मध्याचा प्याला आणि जोडीला  बिडी sorry Cigarette दिसेल.

खरंच  मुली तशा  प्रगती करत आहेत म्हणा.आज कालच्या मुला-मुलींना लाईफ मध्ये Kick पाहिजे. खरंतर काय झालय, आपला मुलगा-मुलगी शिकतीये, बाहेर जाऊन मेहनत घेत आहेत ह्या आशेवर आजपर्यंत त्यांच्या 'बापाच्या पेकाटात बसणारी लाथ अजून त्यांच्या कंबरड्यात बसली नाही, त्यामुळे ही Kick त्यांना बाहेरून घ्यावी लागते. आणि आजच्या मुलींना त्यांच्या आईच्या हाताला बसणाऱ्या चटक्याची जाणीव तर मुळीच नाही, त्यामुळे सिगारेटच्या चटक्या मागे पळताना दिसतात. खरंच एकीकडे ह्या अशा दिशेने माझा तरुण, तडफदार भारत घडवतोय तर दुसरीकडे अशीही तरुणाई आहे ज्यांना, 'सिगारेटच्या धुरापेक्षा आईला धुराने लागणारा ठसका दिसतोय, बापाने रक्ताचे पाणी करून  शिक्षणासाठी जमवलेला पैसा दिसतोय'. 

आज 21 व्या शतकात भारत हा जगातील सर्वात तरुण देश आहे. देशाला आणि त्याच्या दिशेला बदलण्यासाठी त्याला महासत्ता बनवण्यासाठी धडपडणारा त्याला प्रगतीपथावर घेऊन जानारा ही तोच  नुकतच मिसुर्ड फुटलेला, तरुणाईच्या उंबरठ्यावर उभा असणारा तरुण आहे. फरक एवढाच आहे आपापल्या Life मध्ये  व्यसनांच्या आणि वाईट सवयीच्या आहारी जाऊन मिळणारी short term kick साठी एकाची धडपड चालूय तर दुसरीकडे  मज्जा-मस्ती सोबतच जबाबदारीची जाणीव ठेवून देश घडवून खऱ्या अर्थाने जगण्यात Kick  मिळवण्यासाठी दुसरा प्रयत्न करतोय . शेवटी काय तर , माझ्या देशातील तरुण एवढा नक्कीच सुज्ञ आहे की त्याला काय योग्य आणि अयोग्य हे नक्कीच कळेल .At the end  , 'Life is yours, Boss' , त्याला 'घडवा अथवा बिघडवा !'

माझ्या खोलीत लोखंडी खुर्चीवर बसून समोर ठेवलेल्या खोक्यासारख्या दिसणाऱ्या यंत्राकडे पाहून हातात असलेल्या उंदराचा डावा डोळा कचकन दाबला, तेव्हा लक्षात आलं एका सेकंदात माझ्या त्या गंजलेल्या खुर्चीतून मी प्रशांत महासागराच्या पल्याडच्या दुनियेत प्रवेश केला आणि वाटलं माझ्या सैरावैर भटकणाऱ्या आणि जग पालथ घालणाऱ्या मनापेक्षाही Supersonic Speed ने प्रवास करणारी गोष्ट आजच्या विज्ञान तंत्रज्ञानाने शक्य करून दाखवलीय. 

आज माझ्यापासून हजारो मैल दूर असणाऱ्या लोकांनाही ह्या तंत्रज्ञानाने एका सेकंदाच्या अंतरावर आणून ठेवलय. माणसाने चंद्र पाहता पाहता तो गाठला सुद्धा आणि काहींच्या मागचा मंगळ सुटत नाहीये तर काहींना मंगळ गाठायचाय! या क्षणाला वाटले, Wow ! What a great technology!  माणूस किती भराभर प्रगती करतोय, माणसाने स्वतःचे जीवन किती सोयीस्कर आणि Luxurious बनवलय, पण का कोणास ठाऊक हा विचार डोक्यात चालू असताना काळेभोर मेघ आकाशात दाटून आले असावेत आणि सर्कण एक वीज कडाडावी तशी माझ्या हृदयाच्या अडगळीत पडलेल्या एका कोपऱ्यातून हळुवार पण ठाम आवाज आला, "खरंच प्रगती करतोय का रे, चंद्राला गाठण्याच्या नादात पृथ्वीशी नाळ तर तुटत नाहीये ना तुझी". मी दचकले आणि वळून बघितले पण कोणीच नव्हते तेवढ्यात परत एकदा आवाज आला, मी अचंबित झाले, पण ज्यावेळेस शांत होऊन तो आवाज ऐकला त्यावेळेस समजले दुसरे तिसरे कोणी नसून माझ्या हृदयाच्या अडगळीत पडलेल्या कोपऱ्यातून तो आवाज येत होता. मी स्वतःलाच प्रश्न केला "म्हणजे?" त्यावेळेस अजून एक प्रश्नच आला,  "तू तंत्रज्ञानावर ताबा मिळवतोय की, तंत्रज्ञान तुझ्यावर?" त्यावेळेस हृदयाच्या प्रश्नाने मेंदूला भेदरून टाकले. तेवढ्यात परत आवाज आला, "कोणत्याही प्रवासाला निघताना माणसाने चौफेर नजर फिरवावी आणि त्यानुसार योग्य मार्ग निवडावा.

प्रगती आणि लक्झरी च्या दिशेने प्रवास करताना, माणसं आणि माणुसकी तर मागे टाकत चालला नाहीयेस ना? जमलं तर वळून बघ ! 'परक्या जगाला जवळ आणण्याच्या नादात जवळच्या ना कधी परक केलंस ते अजूनही कळालेले दिसत नाही तुला."त्या क्षणी मी स्तब्ध झाले , मेंदू सैरावैर  धावू लागला , तेवढ्यात पुन्हा आवाज आला , "काल आपण त्या समोरच्या टेकडीवर गेलो होतो काय निसर्गरम्य आणि सुंदर नजारा होता तो , मी अत्यंत आनंदाने नाचू लागलो तेवढ्यात तुझ्या त्या मोबाईल नावाच्या चौकोनी डब्याने माझ्या आनंदावर विरजण टाकले, सगळ्यात जास्त megapixel असणारा नैसर्गिक कॅमेऱ्यात  समोरचे दृश्य साठवन्या ऐवजी तू त्याला त्या डब्यात कैद केले आणि मी परत अडगळीत बंद झालो....., तू टेक्नॉलॉजी घडव, पण टेक्नॉलॉजीने तुला घडू देऊ नको!"," अरे ,अरे ,पण ....", माझे न ऐकताच तो हृदयाचा आवाज बंद झाला , त्या क्षणी मेंदू अश्वारूढ होऊन चारी दिशांनी दौडू लागला, दवडता - दवडता  तो माझ्या भूतकाळातल्या बालपणाच्या रस्त्यावर निघाला. त्या ओबडधोबड पाऊलवाटे वरून जाताना तो स्थिरावला संत गतीने चालू लागला विसरून आनंदाने नाचू लागला, समोरच्या कोपऱ्यावर बंट्या, सोन्या, मोण्या, गण्या, बबली मी सुरपट्या खेळताना दिसलो  त्याला बघून आश्चर्य आणि आनंद या दोन्ही भावनांच्या अनुभूती झाली कारण एवढ्या वर्षानंतर तो हे काही तरी बघत होता, त्याने त्याची वाटचाल पुढे चालू ठेवली पुढे पारावर मोठी माणसे गप्पा मारताना तर आम्ही सगळे गजगे आणि काचाकवड्या खेळत बसलेलो दिसलो तो पण आमच्या शेजारी येऊन बसला थोडा वेळ बसून अचानक उठला आणि निघाला तेवढ्यात बंड्याने झाडावरून उडी मारली ते सगळे सुर-पारंबा खेळत होते, ती दचकला  पण आनंदाने हसू लागला, थोड्यावेळ सगळ्यांच्या खेळांचा आस्वाद घेतला, पण अचानक त्याच्या डोक्यात काय शिरले काय माहिती तो भरधाव वेगाने धावू लागला, धावता धावता वर्तमानाच्या वाटेवर येऊन पोहोचला आणि समोरचा नजारा पाहून व्याकुळ आणि दुःखी झाला, दहा-बारा वर्षांची पोरं हातात फोन घेऊन त्यात मुंडकी घालून बसली होती, तर त्यांचे So  called modern आणि Educated पालक सुद्धा आपल्याच नादात त्यांच्या हातातल्या डब्यात रमले होते.

ना संवाद होता, ना वाद होता. होती फक्त भयान शांतता; न संपणारी. पण ह्याला कसली आशा वाटली कोणास ठावूक,  हा बहाद्दर मैदानाच्या दिशेने धावू लागला, पाहतो तर काय ओसाड पडलेली मैदानं, मैदान कसली, कुसळांनी शिरकाव  केलेले माळरान. हे पाहताच त्याला वाटले, " प्रगती करतोय, Luxury मिळवतोय पण Satisfaction, आपुलकी आपलेपणा , नाती गमावतोय का...? चंद्र गाठण्याच्या नादात त्याला पाहनंच विसरतोय का? गगनाला गवसनी घालताना पृथ्वीला  दूर  लोटतोय का.....? एकाच दिशेने प्रवास करण्याच्या नादात चौफेर पाहणच विसरतो का.....?

बालपण हा सर्वांचाच जिव्हाळ्याचा विषय…..जीवनाच्या चक्रा मधील सुरवातीचा सुवर्ण काळ….अनेक मजेशीर प्रसंग, धमाल गोष्टींची मेजवानी असणारा काळ…प्रत्येकाच्या मनाच्या जवळचा असणारा ते जीवन…. हे तेच बालपण ज्याची सूरुवात आई-वडिलांच्या सोबत राहणारे , शाळेत न जाण्याकरिता आई जवळ रडणारे , मात्र ह्या बालपणाच्या शेवटच्या क्षणी , हे जीवन असच सुरू राहू…संपू नये…ह्या करिता देवा कडे  मागणी करणारे आपण , हा तोच काळ म्हणजेच आपलं बालपण.       

जेव्हा काही बंधने असून सुध्दा नसल्या सारखी असतात ,जेव्हा ह्या संगर्षमय जीवनाचा प्रवास सुरू होतो तेव्हा मात्र ही बंधने आपलीशी वाटू लागतात. जीवनाच्या संगर्षाची काही ही पर्वा नसते. शाळा-मित्र-खेळ-घर ह्या भोवती फिरणारा आयुष्य…तेच बालपण. माणसाच्या व्यक्तिमत्त्वचा आधार व त्याला उभारी देणारा काल म्हणजेच बालपण. पण…. जसं-जसं मोठे होत जातो तसं मात्र वाटतं की आपल्याला कधी स्वातंत्र्य मिळेल, आपल्याला स्वातंत्र्य हवं असतं परंतु हेस धोरण आपल्याला आपल्या जीवनाच्या पारतंत्र्यात घेऊन जाते. पुढे अनेक नियम, अटी, बंधने, कायदे ही आपल्याला पाळावी लागतात.

बालपणात ह्या पासून आपण मोकळे असतो. जेव्हा आई , शिक्षक यांनी रागावला तर वाईट वाटत असे,मात्र पुढील जीवना मध्ये याची कमी भासू लागते.     प्रत्येक व्यक्ती आपल्या बालपणीच्या गोष्टी सांगून नेहमी त्यात रमून जातो…. हीस तर जादू आहे त्या क्षणांची. बालपण जरी सर्वांकरिता एक सारखा काळ असला , मात्र तो काळ जगण्याची पध्दत मात्र वेगळी. गावाकडील बालपणाची मजास वेगळी….खास करून जेव्हा शाळेला उन्हाळी सुट्टी लागते त्या नंतरची मजा. जसे की शेतात जाऊन झाडावर चढून कैऱ्या तोडणे असु की…. पोहायला जाणे, संध्याकाळी मैदानी खेळ खेळायला जाणे व परत रात्रीचा जेवण करून पुन्हा खेळत बसणे…, मामाच्या गावी जाण्या ची मजा वेगळीच…. आता हे सगळं चित्र काही दिसत नाही.शहराकडील चित्र हे ही अशीच धमाल मस्ती करत बालपण जगणे असेल….;मात्र आत्ता च्या काळात…!? गेले ते दिवस राहिल्या त्या आठवणी, असेच वाटते. आता ही सगळी मजा आपल्याला खूप कमी जाणवते. 

सौंदर्यमय काळ आजकाल बदलत चाललाय.आजकाल जसं लहान मुलांनी बालपण जगायला हवं ,तसं ते जगताना दिसत नाही. आजच्या काळात मुलांना मैदानी खेळांचा महत्त्व राहिला नाही, व त्यात त्यांना मजा ही येत नाही.आजकाल तसं मैदानं ही संपतच चालली आहे म्हणा…! तेथे विकास कामे हाती घेतल्या जात आहे. एका अर्थाने ते मुलां करिता घाटकच म्हणावं लागेल. आता आजकालच्या मुलांना हवं ते फक्त मोबाईल. पूर्वीच्या काळी मुलांना आई म्हणायची की,“खेळून लवकर घरी ये”,हल्ली असं क्वचितच ऐकण्यात येतं. आजकालच्या मुलांना  जास्त अँड्रॉइड गेम, व्हिडिओ गेम, सोशल मीडिया ह्यात अधिक रस आहे  व त्यांच्या वर ह्या गोष्टीं चा अधिक प्रभाव आहे. आजच्या काळातील लहान मुलांना एक काल्पनिक मित्र मिळाला आहे, त्या कल्पनेच्या विश्वात मुलं लहानपणीच नको त्या गोष्टी कडे त्यांचा कल अधिक दिसून येत आहे,आणि ह्यास कारणा मुळे एक सत्य मित्र दूर होऊन त्याची जागा ह्या काल्पनिक मित्राने घेतली आहे…..ह्या कारणा मुळे आजकाल मुलांना एकांतवास हा हवा-हवाचा वाटतो आहे.

पूर्वी घरी मुलांना खेळण्याच्या साहित्या करिता हट्ट करावं लागायचं पण आता मात्र मोबाईल करिता. ह्यात काही प्रमाणात दोष त्यांच्या आई-वडिलांचा देखील आहे, अशा जिद्द पूर्ण करून ते मुलांना जिद्दी बनवतात. दुसरी बाजू म्हणजे अशी की, हल्ली प्रत्येक पालक त्यांचा पाल्यास IIT/AIIMS/IIM/CA/IAS/IPS सारखी मोठी स्वप्ने लहान वयातच दाखवत आहे. मुलां वर ह्याचा विपरीत परिणाम होत आहे. आपण कुठे तरी ,बालपणाची कळी कोमेजुन टाकत आहे/ आणि ती कळी मोठी झाल्यावर , 'खुलता कळी खुलेना'…! , हा प्रश्न पालकांपुढे उभा राहत आहे. पालकांनी बालपणाच्या  निरागस मनाची  लहान वयातच हत्या केली आहे. कामाच्या ओघामुळे आई-वडिलाचं लक्ष्य मुलांवर कमी होताना दिसत आहे,ही परिस्थिती खूप भीषण आहे.आजकालच्या मुलांना मोबाईल च्या वापरा मुळे, व्याम न करण्या मुळे अनेक आजार होत आहे. ज्या वयात क्रिकेट,खो खो , फुटबॉल , यां सारखे मैदानी खेळ मुलांनी खेळले पाहिजे त्या वयात त्यांच्या हातात मोबाईल आहे.      

आजकालच्या शहरातील मुलांचा बालपण , कवी वसंत डहाके यांनी आपल्या कवितेतून अगदी सोप्या व साध्या मात्र प्रभावी शब्दात मांडला आहे ,ते लिहतात -“समुद्र कोंडून पडलाय गगनचुंबी इमारतीच्या गंजाआड……….समुद्र अस्वस्थ होऊन जातो, शहराच्या आयुष्याच्या विचाराने”(इथे समुद्र म्हणजे शहरातील मुलांचं बालपण)  खरंच अशीच अवस्था आपल्याला शहरातील मुलांची दिसून . जे वये स्वतः ला घडवण्याचा असतं ,त्या वयात मात्र शहरातील मुलांचं बालपण हे मात्र कोमेजुन चाललंय आहे.  गावाकडे आजकाल शहरकडील प्रभाव हळू हळू वादात चाललाय. गावातील बालपण खूप भाग्याचं ; पण आता त्याची सुद्धा व्याख्या बदलत चालली आहे.गावातील मुलं देखील शहरा कडे धावत चालली आहे. शहरातील विचारसरणी, तेथील जीवन, मुलांना आकर्षित करीत आहे.मुलांचा जीवन हे समुद्राच्या प्रवाह सारखं वेगाने वाहत चाललंय आहे. मन सुध्दा अनेक विचारांनी हवे सारखं सैरा-वैरा होताना धावत आहे. मुलांचं मन सुध्दा आकाशाकडे बघण्यातच म्हणजेच लहान वयातच नकोशे मोठी स्वप्नं बघण्यातच चाललंय आहे, परंतु आपल्या पाया खालील जमीन कुठे तरी सरकत चालली आहे. ह्याची आपल्याला जाणीव सुध्दा होत नाही आहे,आणि ह्या मुळेच आपला बालपण/तरुणपण याचा जमिनीची असलेले नातं हे हळुवार पणे दुर होत चाललंय.

आपण जसं-जसं पुढे चाललोय तसं-तसं पाठीमागे  आपण केलेल्या गोष्टी/चांगले विचार/नाती/मैत्री ह्या स्पर्धात्मक जीवन मुळे ह्या गोष्टींचा विसर पडत चाललाय आहे. “शेकडो वेळा चंद्र आला, तारे फुलले , रात्र दुंध झाली, भाकरीचा चंद्र शोधण्यातच जिंदगी बरबाद झाली, ”ही नारायण सुर्वे यांची दोन दिवस ह्या कवितेतील ओळ, आजकालच्या बालपणाच्या स्थितीला साझेची आहे.
      
आजकालच्या बालपणात समाधान उरला नाही.आजकाल पालक हे वयाच्या तिसऱ्या वर्षी पासूनच आपल्या पाल्ल्यां ना ह्या जीवनाच्या स्पर्धेत ढकलत आहे.तेव्हा पासूनच पहिला/दुसरा/तिसरा येण्याचा प्रयत्न सुरू , आपण बालपणीच मुलां कडून अपेक्षा करत असतो. आयुष्य / जीवन ही एक स्पर्धेचा भाग आहे , हे आपण अगदी कोवळ्या मना मध्ये बिंबवत आहोत.ही स्पर्धा पालकांच्या स्वतःच्या जीवना ची आहे, असं हल्ली पालकांची समजूत झाली आहे.त्यामुळे व्यक्तिमत्व घडवणाऱ्या काळावर प्रभाव पडताना दिसत आहे.  पालकांनी बालपणाचं मूल्य त्यांच्या लहान मुलांना सांगायला हवं…..जेणे करून त्यांचा विकास होईल. खूप अमूल्य काळ आत्ताचे मुले गमवत आहे. हा काळ त्यांना आपण मुक्त पणे जगु दिला पाहिजे. एकीकडे बालपणात खूप मजा आहे , तर दुसरी कडे नाण्याच्या दुसऱ्या बाजूला असणारा बालपणा विषयी एक भीषण वास्तव.एक संगर्षमय वास्तव व वाईट संगतीचा परिणाम. संघर्ष घर चालवणया करिता . आज ही बालमजूर आपल्याला अधिक प्रमाणात दिसतात. का…..? तर आपल्या कुटुंबा करिता आर्थिक मदती साठी काम करतात.त्यांना ही सामान्य मुलां सारखा जगण्याचा अधिकार आहे.मात्र खूप कमी वेळात ते संघर्षा मुळे अधिक खणकर व परिपक्व बनतात, व त्यांचं बालपण हे कधी संपतं कळत ही नाही.

कमी वयात जवाबदारी चा ओझं त्यांना इतरांपेक्षा वेगळं करतं. तंबाखू, दारू , ह्या सारख्या व्यासणांचे बळी आजकालचे मुलं पडताना दिसत आहे.कारण फक्त  वाईट संगत. ह्या मुळे तो हा काळ गमवतातच परंतु आपल्या पालकांची व आपल्या भविष्याचा ही नुकसान करतात.हल्ली हे प्रमाण प्रचंड वाढले आहे, सोशल मीडिया ही असल्या गोष्टींसाठी कारणीभूत आहे. खरंच तंत्रज्ञाना मुळे जग बदलत आहे. आपल्या पुढे आज सामाजिक उत्क्रांती होताना दिसत आहे.शेवटी मात्र एका गाण्याची ओळी प्रमाणे आपण आपला बालपण/जीवन जगला पाहिजे

- “हर घड़ी बदल रही है रूप ज़िंदगी। छाँव है कभी, कभी है धूप ज़िंदगी।।
   हर पल यहाँ जी भर जियो। जो है समाँ कल हो न हो ।।”

एकटेपणाचा अनुभव कधी घेतला आहे? किती वेगळा असनो.....!आजुबाजुला कोणीच नाही... फक्त आणि फक्त तुम्ही असता त्यावेळी फक्त तुम्हीच तुमचे असताआणि असत फक्त तुमचे विचार, आठवणी. आता पर्यंत काय घडल, तुम्ही काय केल, याच्या आठवणी.वेगवेगळ्या आठवणीत कोणाबद्दलचा राग, तर कोणाबद्दलची माया, कधी मैत्री तर वैरत्व,सुखाच्या तर कधी दु:खाच्या.... आठवणी ! वेगवगळ्या आठवणी  एकांतात असल का  स्वतःला जाणायला लागता. तुम्हाला रोक टोक करणारं कुणीच नसत, आपल्या मर्जी चे  मालिक.या एकांतात दोन गोष्टी होतात, एक तर तुम्हाला स्वतःची साथ आवडायला लागते. जर एकांत अवडेनासा झाला तर ते खायला लागते.जेव्हा हा एकटेपणा खायला धांवतो तेव्हा असे वाटते की, मायने कुरवाळणारा हात असावा, काळजी घेणार मन असाव..” तू जेवलास का?" ," तु बरी आहेस ना?" अस विचार विचारनारा  असाव. 

एकांत बरा की वाईट हे सर्वांच त्यांच्या त्यांच्या परिस्थिती वर निर्भर करतं. पण प्रत्येक गोष्टीचा आस्वाद घेन आपल्यवर निर्भर करत. या एकांताला दूर कराचा प्रयत्न करावा की त्या एकांतात स्वत:ला शोधावं आपल्यावर अवलंबून असतं, आणि हे आपलं आपल्यालाच ठरवायचं असतं..!

माझ्यासोबत असे खुप वेळा होते. मनामध्ये, न जाणे कुठुन तुफान उठते. तेव्हा मला कुठेतरी निघून जावे वाटते. नाही माहीत की कुठे, फक्त एवढे माहीत असते की जायचे आहे. नाही, Depress नाहीए. पण जीवन अश्या वळणावर आहे की जिथे कळत- मन उदासीनतेकडे वळते. होते ना असे काही वेळा जेव्हा पळणारे आयुष्यही एकदम थांबल्यासारखे वाटते. वाटतं की मोठा काळोख माझ्या पुढे उभा आहे आणि मला खाऊ पाहतोय. आज सकाळी मी जेव्हा Bus Stand वर आली तेव्हा अशीच परिस्थिती होती. Laptop, phone, Social media आणि माझ्या खोलीचे एकाकी जग सोडून मी माझ्यासाठी एक थेंब आयुष्य मिळवायला निघालो होतो. प्रवास तसाही नेहमी मला खुप आनंद देतो पण यावेळी मी सुख शोधत कुठेही जायला तयार होतो. पाठीवरती एक बॅग जीच्यामध्ये काही कपडे. एका हातामध्ये थर्मस आणि एका हातामध्ये मागच्या आठवडयात घेऊन  न वाचलेले पुस्तक. नाही, अजून काही ओझं नाही. मला वाटतं उंच उडायचा असेल तर ओझं कमीच असायला हवे.

The higher you want to fly, lesser burden you want to have. पण खसं सांगायच तर ओझ होत माझ्या मनामध्ये, विनाकारणाच्या उदासीनतेचं ओझ, Hostel वरुन मी पायीच निघाली होती पण रस्त्यात एक मित्र मिळाला, आम्ही दोघे एकाच college मधले, त्याने बळजबरीने मला Bike वर बसवले आणि Bus Stand वर सोडले. समोर जी bus उभी होती ती पुण्याला चालली होती. मी Ticket काढून बसलो आणि खिडकी जवळून येणाऱ्या जाणाऱ्या लोकांकडे बघू लागलो. वाटतं होत ते सारे लोक स्थिर आहेत आणि रस्ता चालतोय.मी बसल्यानंतर थोड्याच वेळात जशी बस निघणार होती. की दोन शब्द माझ्या कानावर आले, "Excuse me” आणि मला वाटले कहीतरी माझ्या कानांवर एवढ्या नरमपणे पडले की जसे दव गवतावर पडते. "May I have a window seat " मी आवाजाच्या दिशेने पाहिले, उंच कद, बिनामेकअपचा चेहरा आणि Pencil खोचून गोळा केलेले केस.
"May I have a Window Seat " माझ्या चेह-यावर नजर टिकवून ती पुन्हा तेच वाक्य म्हणाली. इतर कोणता दिवस असता तर मी seat दिले सुद्धा असते. पण आज मी सरळ  "नाही" म्हणालो. पण ती डोळे छोटे करून तीकडे पाहू लागली जिथे काहीतरी लिहले होते. मग वरचे होट दातात दाबून हसली.
ती : "शाळेत तुम्हाला वाचायला शिकवल नाही वाटतं“
मी: "म्हणजे?"
ती : " म्हणजे असं की काय लिहले आहे वाचा जरा."
मी उभे राहून वाचले तर तिथे लिहले होते 'हिला' सीट, कोणीतरी हिलाच्या पुढचा 'म' मुद्दामहून खोडला होता. मला थोडी शरम वाटली. ती अजूनही हसत होती. मग मी सरकलो. मी पुस्तक उघडून वाचायला लागलो. पण अक्षर जसे अर्थ हरवून बसले होते. मी वाचत तर होतो पण काय वाचत होतो ते कळत नव्हते. कळणार तरी कसे ती माझ्या चेहऱ्याकडे टक लावून पाहत होती. मी पुस्तक जरा चेहरााच्या अजून जवळ घेतले. आणि ती एकदम अशी उडाली जसा तीला Current लागला आहे. 
ती : " 'तू मला ओळखले? अरे लहानपणी मी तूला डुग्गू म्हणायचे, तू एकदम धडपडा होता. कुठेपण पडायचा. खर सांगू आजही तसाच आहे, काहीच बदल नाही.अरे मी जाई!
आठवले तुला ?"
मी हैरान होऊन तिच्या चेहऱ्याकडे पाहत होतो. जाई ? मी स्वतः चा चेहरा पाहु शकत नव्हतो. पण ज्याने पन पाहिले पाहिले असेल. त्याला समजलेच असेल की त्या मुलीला ओळखल्याचे कोणतेच चिन्ह माझ्या चेहयावर नव्हते. ती मला पाहून हसत होती ,जस की मला सोप्या कोड्याचे उत्तर येत नाहीए, अचानक तीचा फोन वाजला. "Excuse me डुग्गू" ती मला अस म्हणाली जसे ती खरच मला वर्षांपासून ओळखतेय. ती  फोनवर बोलू लागली, "हा ऐकले मी. I am not a silly romantic like You think I am, हो, हो, ते सर्व ठीक आहे. खर सांगू,  मी तुझ्यासारखी नाही आहे यार. मी नाही बघत चंद्र, तारे वाले स्वप्न, मी त्या  mindset ची नाहीए की हीरे, सोन्यावर दील कुर्बान करेल. I need a Strong hand एक मजबुत हात पाहिजे. ज्या हाताचा माझ्या हातात असण्याचा अर्थ असेल की मी डोळे बंद करून आयुष्याच्या वळणदार , खडबडीत रस्त्यावर चालू शकते, न पडता न ठेच खाता" तीचे शब्द अजूनही दवाप्रमाणे माझ्या कानावर येत होते, मधून मधून पैंजनांसारखे तिचे हसू कानावर येत होते.

तिला शोधण्यासाठी मी लहानपणा‌कडे वळालो. तिथे मला ती कुठेच ती दिसली नाही. संपूर्ण बालपण नजरेसमोर उभे राहिले. मनावरचे ओझे जरा कमी  झाल्यासारखे वाटले. बस ने हळू हळू speed पकडला. ती अजूनही त्याच Topic वर बोलत होती.“अरे नाही यार.. , ही तुमच्या डोक्याची कल्पना आहे. सोलमेट- बिलमेट. Even I no longer believe in idea of Love at first Sight. पण एक गोष्ट सांगून जाने का मला या गोष्टीवर विश्वास बसला आहे की एक दिवस दिवस तुम्हाला असे कोनीतरी भेटते की वाटते  ही व्यक्ती आपल्यासाठी बनली आहे.यामुळे नाही की ती व्यक्ती Perfect आहे. यामुळे नाही की मी Perfect आहे. यामुळे की आपल्या दोघांची imperfectness जोडली आहे." ती न जाणे कोणा सोबत बोलत होती. कदाचित तिचा Boyfriend. माझ्या डोक्यात दोन शब्दांनी घर केले. डुग्गू आणि जाई, पण मला असे काहीच आठवत नव्हते. मी खरचं कोणत्या जाईला ओळखतो? नाही, नक्कीच नाही. ती एवढ्या Confidence ने कसं बोलत होती? कॉल संपल्यावर ती माझ्याकडे पाहून बोलू लागली.
ती : "काय झाले ? आले लक्षात ?
तीचा अंदाज असा होता जसे ती गणिताची शिक्षिका आहे आणि विद्यार्थ्यांना विचारतेय Trapezium चा Area काढला की नाही ?
मी: "नाही, मला काहीच आठवत नाही ?"
ती : "लहानपणीच्या folder मध्ये पुन्हा सर्च कर ना!"
‍
ती कानामध्ये earphone लावून खिडकीच्या बाहेर पाहू लागली. मी पण तीच्याकडेच पाहत होतो. विचार करत होतो. कदाचित मला आठवत नसेल आणि ही खरचं माझी मैत्रीण असेल जाई नावाची पण माला ना कोणती जाई सापडली ना कोणता डुग्गू. माझा विश्वास पटला होता की ह्या मुलीला गोड गैरसमज झाला आहे. कहीही असे पण ह्या गैरसमजामुळे माझे मन हलके झाले होते वाटत होते, सकाळी उदासिनतेचा जो काळोख होता, तो चिरून स्वच्छ प्रकाश आला आहे आणि हवेमध्ये सुगंध पसरला आहे. ती Current लागल्यासारखी पुन्हा उडाली
ती: " खर सांग डुग्गू, राग तर आला असेल  तुला जेव्हा मी तुझी window seat हडपली ?"ती पुढे सांगू लागलीती : "खर सांगू तर मी अबला होऊन सु‌द्धा तुझी Seat घेऊ शकत होते, थोडा रडका चेहरा करून म्हणाले असते मला चक्कर येतेय, उलटी होतेय. पण इतिहास साक्ष आहे मी असे काही केले नाही. एका सक्षम नारी सारखा आपल्या बुद्धिमत्तेचा आश्रय घेतला."मी स्माईल केली.”
मी: “ Point होता तुझ्याकडे म्हणून मी सरकलो, नाहीतर मी त्यातला नाहीए जो मुलांना किंवा मुलींना आपल्या gender च्या आधारे मनमानी करून देईल.”
ती: “ That's good, I really appreciate you पण शेवटी तू  हसला तर सही.. ना. नाहीतर मला  वाटले होते Doctor हसायला नाही म्हणाले की काय? म्हणून तोंडावर zip लावून बसला किंवा गुटका मावा यांचा छंद तर नाही तुला म्हणून तू एका सभ्य मुलीसमोर तोंड उघडत नाहीए”
मी हसलो..
मी: "नाही, मी असल्या फालतू गोष्टी नाही खात" 
ती: “ खाऊ पण नको, नाहीतर एक बुक्की मारीन आणि दात तोडून हातात देईल, काळाले.  तास  कुठे चाललाय तु?”
मी:" जिथे ही बस होऊन जाईल, आणि तू ?" 
ती : " मी….. मी तर मंगळ ग्रहावर चाललेय, येशील तू ?”
बस पांढरी पुलाच्या आगोदर एका ढाब्यावर थांबली. Conductor रटाळवाण्या स्वरातम्हणाला "२० मीनीट बस थांबणार आहे. कोणाला नाश्तापाणी  करायचा असेल तर करून घ्या आता नगरपर्यंत बस थांबणार नाही."प्रवासी आपले सामान संभाळून उतरू लागले. तिने माझ्याकडे पाहिले.
ती: ”Hello mister,  तुमचा जो थर्मस आहे त्याला फक्त शो साठी आणले आहे की उघडणार पण आहात?”
मी पुन्हा हसलो...
मी: " असा काही program नाही, थर्मस मध्ये कॉफी भरून आणली आहे. मी स्वतः तयार केली आहे. पिणार तुम्ही? तसे तुमच्या आई- वडिलांनी शिकवलेच असेल की अनोळखी मानसाकडून काही खाऊ-पिऊ नये. ती हसली.
ती : " अनोळखी  ? काय अर्थ आहे या शब्दाचा ?  खरं सांग, तुला मी अनोळखी वाटतेय?"
मी: " नाही…….. ,पण हे खरे आहे मी तुला ओळखत नाही." 
ती: “आणि स्वतःला ओळखतो ?”
माझ्या उत्तराची वाट न पाहता तिने पालटून  प्रश्न केला.
ती :” Victor Hugo चे Les Misérables वाचले आहे का ? त्यामध्ये Maris आणि Cosette एकमेकांसोबत बिलकुल बोलत नाही, ना एकमेकांसमोर झुकत होते. पण असे जगत होते जसे हजारो मैलांवर असणार तारे एकमेकांकडे वाहून जगतात, जर ह्यालाच अनोळखीपणा म्हणतात तर तुला नाही वाटतं आपल्या सर्वांना अश्याच अनोळखीपणाची गरज आहे?
मला म्हणायचे होते 'हा' पण मी काहीच बोललो नाही , चुप राहिलो. तीचा नरम आवाज गहिवरला होता. ती माझ्याकडे न पाहता  बोलू  लागली.
ती : "समोर त्या भीख मागणाऱ्या मुलीला बघितले. काय वय असेल तिचे ? मी तीला ह्या रस्त्यावर येता-जाता तेव्हापासून बघतेय जेव्हा. ती तीच्या आईबरोबर भीख मागायला शिकत होती. तेव्हा मी विचार करायचे काहीतरी चमत्कार होती आणि ह्या मुलीने तीच्या आईसारखे भीख मागू नये, आणि आज मी हा विचार करतेय की काहीतरी चमत्कार होतो आणि तीच्या कडेवरच्या मुलीने तीच्या सारखे भीख मागू नये, आपण फक्त विचार करतो, करत काहीच नाही”
ती टक लावून त्या मुलीकडे पाहत राहिली. मी कॉफी पीत तीच्याकडे पाहत होतो. कशी उन- सावली सारखी आहे ही मुलगी. कधी कडू लिंबासारखी तर कधी मध, मनात आले तीला सांगावे "एक जाई, आयुष्याला ठीक असेच असायला पाहिजे, जशी तू आहे. "बस निघाली, ढाबा मागे राहिला. मी तिच्या बसण्याची वाट पाहत उभा होतो, पण ती म्हणाली "तुम्ही पण बसा थोड्यावेळ नाहीतर window seat हडपणाऱ्याा मुलीला तुम्ही कधी विसरणार नाही ”मी खांदे उंचावले.
मी: ”तसा काय फरक पडतो, आता तर मी तुला ओळखलो ना.”
ती:" कोणते पुस्तक वाचतोय ?"
मी: “Death in Venice' By Thomas Mann , वाचलेय तू?”
ती: “नाही, दाखव बर.”
‍
ती माझ्या पुस्तकात मग्न झाली आणि मी माझ्या जवळ बसलेल्या आपलीशी वाटणाऱ्या अनोळखी मुलीला पाहत बसलो, माझ्या आठवनीत दूर पर्यंत हा चेहरा नव्हता, ना हे नाव. मला वाटले  ती यासाठीच आली की माझ्या विनाकारणाच्या उदासीनतेवर तिच्या हासूंचे फुलउधाळू शकेल, तीच्याकडे पाहत पाहत मला कधी झोप लागली कळालेच नाही. डोळे उघडले  तर पहिले, शेजारचे सीट रिकामेच आहे, ही केला उतरली? न सांगता. मनामध्ये न जाणे किती भावना आल्या. माझे पुस्तक तिथेच ठेवले होते जिथे ती बसली होती. मी पुस्तक उचलले. तर पानांमधून एक एक कागद घसरून हातावर आला. त्यावर सुंदर अक्षरात लिहले होते. “Nothing is more Stranger and ticklish than a relationship between people who know each other only by Sight. अनोळखी मित्रा, मी हे शब्द ह्याच पुस्तकातून घेतले आहे. मला माहीत आहे तू डुग्गू नाहीए आणि जाईनावाची तुझी कोणती मैत्रीण नाहीए. कमालीची गोष्ट अशी आहे आता तू जेव्हा लहानपण आठवशील ही जाई तुला तिथे सापडेल.

ज्ञान आणि शहाणपण दोन्ही आपापल्या परीने महत्त्वाच्या आहेत आणि ते एकमेकांना पूरक आहेत ज्ञान म्हणजे माहिती, तथ्ये आणि कौशल्य जी एखाद्या व्यक्तीने शिक्षण अनुभव आणि प्रशिक्षणाद्वारे प्राप्त केली. उदाहरणार्थ: तुम्ही कोड कसे करायचे हे शिकल्यास तुम्हाला प्रोग्रामिंग भाषेचे ज्ञान मिळते जी तुम्हाला सॉफ्टवेअर अप्लिकेशन तयार करण्यास मदत करते. दुसरीकडे शहाणपण म्हणजे योग्य निर्णय आणि निवडी करण्यासाठी ज्ञान आणि अनुभव वापरण्याची क्षमता.वास्तविक जीवनातील परिस्थितींमध्ये ज्ञानाचा हा व्यावहारिक उपयोग आहे म्हणजेच एखाद्या गोष्टीचे नुसते ज्ञान असून उपयोग नाही तर त्याचे व्यावहारिक ज्ञान (practical knowledge) ही असायला हवे.                

पुढील उदाहरणासाठी वैद्यकीय ज्ञान भरपूर असले तरीही शहाणपण नसलेले डॉक्टरांचा विचार करा, असा डॉक्टर रुग्णाच्या आजाराचे निदान करू शकतो परंतु रुग्णाशी प्रभावीपणे संवाद साधू शकत नाही किंवा उपचार लिहून देताना रुग्णाच्या सर्वांगीण कल्याणाचा विचार करू शकत नाही.दुसरीकडे ज्या डॉक्टरकडे ज्ञान आणि शहाणपण दोन्ही आहे तो रुग्णाच्या चिंता आणि एकूण आरोग्याचा विचार करून आजाराचे निदान आणि उपचार प्रभावीपणे करू शकतो. ज्ञान म्हणजे अभ्यास आणि  सरावामुळे एखादी व्यक्ती ज्या विषयात पारंगत होते त्या विद्वत्तेचा सामाज कल्याणासाठी उपयोग करणे आणि असा स्वतःच्या अभ्यासाचा विद्वत्तेचा उपयोग जी व्यक्ती समाज कल्याणासाठी करते ती- ज्ञानी.एखाद्या विषयाचा खूप अभ्यास करून सराव करून पारंगत झाल्यानंतर पण ती व्यक्ती त्याचा उपयोग समाज कल्याणासाठी करत नसेल तर त्या विद्वत्तेचा उपयोग शून्य.                

ज्याप्रमाणे आंबा खाल्ल्याशिवाय त्याची चव कळत नाही त्याचप्रमाणे शिक्षण आणि ज्ञान वापरल्याशिवाय त्याचा काही उपयोग नाही वाचनाचे ज्ञान कितीही असले तरी पुस्तकातच राहणार जीवनातील दृश्य गोष्टींमधून अनुभवातून जे ज्ञान मिळते तेच खरे ज्ञान होय आणि ते योग्य ठिकाणी वापरता येणे म्हणजे शहाणपण होय.समजा तुम्हाला एरोप्लेन च्या डिझाईनचे ज्ञान मिळाले आहे परंतु जोपर्यंत तुम्ही ते ज्ञान प्रत्यक्षात उतरवून विमान बनवत नाही,तोपर्यंत त्याची चाचणी कशी होणार?त्याची चाचणी झाली नाही तर तुमच्या ज्ञानाचा काय उपयोग? खेळाविषयीची पुस्तके वाचूनच आपण मोठा खेळाडू होऊ असे जर एखाद्या व्यक्तीला वाटत असेल तर असा विचार करणे हा त्याचा मूर्खपणा आहे. पुस्तकी ज्ञान हे व्यावहारिक ज्ञानापेक्षा वेगळे आहे, ज्याप्रकारे एखादी व्यक्ती पोहण्याचे पुस्तक वाचते आणि स्वतः पाण्यात उडी मारते.पुस्तके शब्दांनी बनतात आणि शब्दांना मर्यादा असतात.ते ज्ञान एखाद्या मर्यादेपर्यंत पोहचवू शकतात.

खऱ्या अर्थाने अनुभवावर आधारित ज्ञान हेच खरे ज्ञान आहे आणि तेच तुम्हाला जीवनात पुढे नेण्यास सक्षम आहे.थोडक्यात ज्ञान आपल्याला एखाद्या विषयाची समज प्रदान करते तर शहाणपण आपल्याला वास्तविक जीवनातील परिस्थितींमध्ये योग्य निर्णय घेण्यासाठी ते ज्ञान प्रभावीपणे वापरण्यास सक्षम करते. ज्ञान आणि शहाणपण दोन्हीही आपण आत्मसात केले तर कोणत्याही क्षेत्रामध्ये उत्तम कामगिरी करण्यासाठी आपण नेहमी तयार असू,म्हणून ज्ञान श्रेष्ठ की शहाणपण यावर माझे असे मत आहे की दोन्हीही एकमेकांवर अवलंबून आहे.

एकदा एक व्यक्ती एकटाच उदास बसला होता आणि विचार करत होता की देवाने त्याच्याकडे यावे.देवाला समोर पाहून त्या व्यक्तीने विचारले,“आयुष्यात खूप अपयश आले, आता मी निराश झालो आहे हे परमेश्वरा मला सांग माझ्या या जीवनाची किंमत काय आहे?” देवाने त्या माणसाला लाल रंगाचा चमकणारा दगड दिला आणि म्हणाला, “जा या दगडाची किंमत शोध,तुलाही तुझ्या आयुष्याची किंमत कळेल पण लक्षात ठेव की हा दगड विकायचा नाही.”            

तो लाल चमकदार दगड घेऊन ती व्यक्ती प्रथम एका फळ विक्रेत्याकडे गेली आणि म्हणाली,”भाऊ तुम्ही हा दगड किती मध्ये विकत घ्याल?” फळ विक्रेत्याने त्या दगडाकडे काळजीपूर्वक पाहिले आणि म्हणाला “माझ्याकडून 10 संत्री घ्या आणि हा दगड मला द्या” तो माणूस म्हणाला की “ नाही,मी हा दगड विकू शकत नाही” मग तो माणूस एका भाजीविक्रेत्याकडे गेला आणि म्हणाला, “भाई, तू हा लाल दगड कितीला विकत घेणार?” भाजी विक्रेता म्हणाला, “माझ्याकडून बटाट्याची पोती घे आणि हा दगड मला विक”, पण ती व्यक्ती म्हणाली, “नाही, “मी हा दगड विकू शकत नाही.”          

त्या व्यक्तीने तो दगड सोनाराला दाखवला आणि त्या सोनाराने त्या दगडाला काळजीपूर्वक पाहिले आणि मग म्हणाला, “ मी तुला एक कोटी रुपये देतो हा दगड मला विक” त्यानंतर त्या व्यक्तीने सोनाराची माफी मागितली आणि सांगितले की, “मी हा दगड विकू शकत नाही” सोनार पुन्हा म्हणाला, “ ठीक आहे, ठीक आहे मी तुला दोन कोटी देतो हा दगड मला विक.”

सोनाराचे बोलणे ऐकून त्या व्यक्तीला धक्काच बसला मात्र सोनाराला नकार दिल्यानंतर तो पुढे जाऊन एका हिरे विक्रेत्याच्या दुकानात गेला. हिऱ्याच्या व्यापाऱ्याने दहा मिनिटे त्या लाल चमकदार दगडाकडे पाहिले आणि मग एक मलमलचे कापड घेऊन तो दगड त्यावर ठेवला तेव्हा त्या व्यापाऱ्याने त्या दगडावर डोके टेकवले आणि म्हणाला, “हे तुला कुठून मिळाले? हे जगातील सर्वात मौल्यवान रत्न आहे. जगातील सर्व संपत्ती जरी गुंतवली तरी हा दगड विकत घेता येत नाही.”

हे ऐकून त्या  व्यक्तीला खूप आश्चर्य वाटले आणि तो थेट देवाकडे गेला त्याने देवाला सर्व भूतकाळ सांगितला आणि मग त्याने देवाला विचारले, “ हे देवा आता मला सांग माझ्या जीवनाची किंमत काय आहे?”देव म्हणाला फळ विक्रेता, भाजी विक्रेता, सोनार आणि हिरे व्यापारी यांनी तुला जीवनाचे मूल्य सांगितले आहे. अरे माणसा,काहींसाठी तू  दगडाच्या तुकड्यासारखा आहेस तर काहींसाठी तू मौल्यवान रत्नासारखा आहेस. प्रत्येकाने आपापल्या माहितीनुसार त्या  दगडाची किंमत सांगितली पण त्या हिरे व्यापाऱ्याने हा दगड ओळखला, जसे काही लोक तुमची लायकी ओळखत नाहीत त्यामुळे आयुष्यात कधीही निराश होऊ नका.

बोध: या जगातील प्रत्येक माणसामध्ये काही ना काही कौशल्य असते,जे योग्य वेळी विकसित होते पण त्यासाठी कठोर परिश्रम आणि संयम आवश्यक असतो.

सामाजिक परिस्थितीमध्ये आपण अनेकदा स्वतःला अशा प्रकारे सादर करतो जे सामाजिकदृष्ट्या स्वीकारले जाते. उदाहरणार्थ: एखादी व्यक्ती आतून उदास किंवा चिंताग्रस्त असली तरीही हसते आणि आनंदी दिसू शकते. त्याचप्रमाणे कोणीतरी संभाषणात स्वारस्य असल्याचे भासवू शकतो जरी ते नसले तरीही. माणसांच्या जगण्यात आलेल्या कृत्रिमपणामुळे त्यांचे हाल एक असतात मात्र समाजाला ते दुसरंच काहीतरी दाखवतात. त्याची काही उदाहरणे खालील प्रमाणे आहेत:

सोशल मीडिया: बरेच लोक स्वतःची एक विशेष प्रतिमा सादर करण्यासाठी सोशल मीडिया प्रोफाईलवर पोस्ट करतात, जे त्यांचे खरे स्वतःचे प्रतिबिंबित नसते. ते केवळ त्यांची सर्वोत्तम चित्रे पोस्ट करू शकतात आणि त्यांचे दोष आणि अपयश लपवून त्यांच्या कर्तुत्वावर प्रकाश टाकू शकतात.

स्वारस्य असल्याचे ढोंग करणे: एखादी व्यक्ती एखाद्या गटात बसण्यासाठी किंवा इतरांना प्रभावित करण्यासाठी एखाद्या विषयात‌ स्वारस्य असल्याचे भासवू शकते. जरी त्यांना खरोखर स्वारस्य नसले तरीही.

भावना लपवणे: संघर्ष टाळण्यासाठी किंवा आपल्या प्रतिमेचे रक्षण करण्यासाठी आपण भावना लपवतो. तथापि, इतरांसोबतच्या आमच्या परस्पर संवादात प्रामाणिकपणा, सत्यता यासाठी प्रयत्न करणे केव्हाही उत्तम.

गट अनुरूपता: काही परिस्थितींमध्ये लोक जे काही बोलतात किंवा करतात त्याच्याशी आपण सहमत नसलो तरीही गर्दीबरोबर जातो. बहिष्कृत किंवा टीका होण्याच्या भीतीने ते विरोध करायला आपण घाबरतो. मात्र “ हम जब तक जिंदा है, तब तक निंदा है |” हे लक्षात घेऊन आपण नेहमी आपल्या मतांवर, निर्णयांवर ठाम राहायला शिकले पाहिजे.

खोटी खुशामत: अनेकदा आपण एखाद्याची मर्जी जिंकण्यासाठी त्याची खोटी प्रशंसा किंवा स्तुती करतो.जरी त्याचा वास्तविकतेशी अर्थ नसला तरीही.      

वरील प्रमाणे उल्लेख केलेल्या अशा अनेक परिस्थितींमध्ये आपण जगासमोर खोटा मुखवटा घालून वावरत असतो. वास्तवाला सामोरे जाणे आव्हानात्मक असू शकते. वास्तविकतेला सामोरे जाण्याचा एक नवीन दृष्टिकोन म्हणजे-ते स्वीकारणे. विरोध करण्याऐवजी जे आहे ते स्वीकारा.वास्तविकता स्वीकारून आपण उपाय शोधण्यास सुरुवात करू शकतो आणि आपले जीवन सुधारण्यासाठी आवश्यक बदल करू शकतो. दुसरा दृष्टिकोन म्हणजे वर्तमान क्षणावर लक्ष केंद्रित करणे. बऱ्याचदा आपण भूतकाळातील पश्चाताप किंवा भविष्यातील चिंतांमध्ये अडकतो आणि वर्तमान क्षणाकडे दुर्लक्ष करतो.वर्तमानावर लक्ष केंद्रित करून आपण आपल्या सभोवतालच्या परिस्थितीबद्दल अधिक जागरूक होऊ शकतो आणि उद्भवणाऱ्या कोणत्याही आव्हानांना तोंड देण्यासाठी अधिक सुसज्ज होऊ शकतो. तिसरा दृष्टिकोन म्हणजे वाढीची मानसिकता जोपासणे वाढीच्या मानसिकतेसह आपण कुतुहलाच्या भावनेने आणि नवीन गोष्टी करून पाहण्याच्या इच्छेने वास्तवाशी संपर्क साधू शकतो.      

शेवटी वरील उल्लेख केल्याप्रमाणे,दृष्टिकोन अंगीकारून म्हणजेच-वास्तविकता स्वीकारून,वर्तमान क्षणावर लक्ष केंद्रित करून, वाढीची मानसिकता जोपासून आपण वास्तव अधिक प्रभावीपणे नेव्हिगेट करू शकतो.नवीन दृष्टिकोनातून वास्तविकतेची संपर्क साधून, आपल्या मार्गावर येणाऱ्या कोणत्याही आव्हानांना तोंड देण्यासाठी आवश्यक असलेली ताकद आणि लवचिकता आपण शोधू शकतो.

While we're reaping the fruits of this technologically advanced 21st century, on the other hand, it has exposed the human race to severe environmental challenges. Yes, these are the tumultuous times where world is battling an aftermath of deadly virus outbreak and chaotic economic situation but this certainly hasn’t eased up the burden of the biggest challenge of this century in front of mankind, i.e.“ The Catastrophic Effect of Climate Change“.

In the past few decades, India has followed the footsteps of the developed nations and has emerged as an ideal economy for industrial investments by making significant progress in the technological arena. But with great power, comes great responsibilities and challenges. This advancement brought an urgency in front of India to mitigate the several arduous tasks like increasing greenhouse gases, pollution, carbon footprints, and other environmental hazards.

Rapidly changing climate and its cataclysmal effect is one such mammoth task that we all need to propitiate. Maharashtra has set a new paradigm in front of other states by taking the initiative to address this alarming situation by joining the Under 2 Coalition group. This decision was taken as a part of the government's region-wide efforts to create awareness and adopt sustainable development pathways. Let's analyze this decision and understand it's significance. The Under 2 Coalition was formed in 2015. It's a global community of nearly 230 governments across the globe that are highly committed to tackling the climate crisis. It works in line with the Paris Agreement. Over 1.3 billion people and 43% of the global economy are represented under this coalition. This international non-profit organization working for climate control is backed by the United Nations Environmental Program (UNEP). It gives an ideal platform to all the enrolled states worldwide to share their knowledge, ideas, innovation, monetary funds, and newly developed technologies to tackle these abruptly changing climatic conditions across the planet.

All the members of Under 2 Coalition members commit to restricting the global temperature rise below 2°C in the present decade (2020-2030) by mobilizing global leaders through several environment-friendly policies and implementing the Net Zero Futures project in their respective countries. Its way of working includes creating sustainable pathways, supporting states worldwide by capacity-building & accomplishing net-zero targets, and facilitating transparent funding to strengthen climate activities. The most recent development arose in this context on July 1, 2021, when Aditya Thackeray, Maharashtra's state minister for Environment, announced that the state has taken this pivotal decision of entering into this coalition and strengthening its efforts towards becoming a climate-resilient state.

The geographical location of Maharashtra epitomizes its importance of becoming a part of this coalition as the state faces high climate risk with frequently occurring drought and floods in the last few years. State possess very contrasting characteristics, existing in both types of situations along with the abnormal sea-level rise in coastal areas. Altogether this further made Maharashtra more prone to face environmental hazards. This move by Maharashtra is being appreciated and drawing praises by global leaders and is welcomed as a boost for environmental leadership provided for the planet in South Asia.

Maharashtra has stood the test of time as the state has always been at the forefront for climate adaptation & mitigation efforts, from sending water trains for quenching the thirst of drought-prone areas to creating potholes in collaboration with “Paani Foundation” for enhanced underwater conservation, to protecting the Aarey forest colony and 9,800 hectares of mangrove lands across the state, to successfully implementing projects like “Majhi Vasundhara” for creating awareness amongst the citizens and the list goes on. It has always been a leading warrior in the battle against adverse climate change. As a result of its ambitious project implementation and successful strategies, Maharashtra also won the Climate Action Award at the recently held COP 26 summit in Glasgow .It is indeed a commendable decision taken by the government to join this coalition of 200 states worldwide. Other states should also follow in their footsteps as it provides a great forum for global leaders to join hands together, share their strategies to mollify climate change.

By doing so Maharashtra has added one more feather in its wing and is all set to soar through high skies to lead by being a beacon of light for India in its battle against climate change.